Νομός Σερρών - Στη ράχη του Μπέλες

 Με την υπέροχη θέα στη λεκάνη της Κερκίνης, τον αέρα του βουνού να τρυπώνει στις γειτονιές του, την πυκνόφυτη βλάστηση να σκεπάζει τα σπίτια και τα νερά να κελαρύζουν ολόγυρα, τα Ανω Πορόια του Νομού Σερρών έχουν κάθε λόγο να καμαρώνουν για τα δώρα που τους χάρισε η φύση.

Περιδιαβαίνοντας τα ήπια παραλίμνια τοπία της Κερκίνης, θες δεν θες, το βλέμμα κάποια στιγμή θα αφήσει την ατάραχη επιφάνεια του νερού και θα περιπλανηθεί στις ακρώρειες του όρους Μπέλες που σαν ακοίμητος φύλακας ορθώνεται πάνω από τη λεκάνη του Στρυμόνα ποταμού, φράζοντας με το όγκο του τον προς Βορρά ορίζοντα.

 

Το Μπέλες σαν θεόρατο τείχος ορθώνει το ανάστημά του και φράζει τον προς Βορρά ορίζοντα.

Αυτή θα είναι και η πρώτη σου επαφή με το ιδιαίτερο αυτό βουνό της Μακεδονίας. Αν πάλι σε τρώει το «σαράκι» της περιήγησης και αποφασίσεις να ξεφύγεις λίγο από τα επίπεδα τοπία του κάμπου, τότε δεν έχεις άλλη επιλογή από το να πάρεις τις στράτες των βουνών. Ρίχνοντας μια ματιά στον χάρτη θα δεις ένα πλήθος χωριών να σκαρφαλώνουν στις δασωμένες πλαγιές του μεθοριακού βουνού προσφέροντας εφαλτήριο για ορεινές αποδράσεις.


Ανάμεσά τους σίγουρα ξεχωριστή θέση καταλαμβάνει το κεφαλοχώρι Ανω Πορόια. Αγκαλιά με τις οξιές και τα δάση του Μπέλες, προικισμένα με την ευλογία του νερού, με καλό κλίμα και υπέροχη θέα, τα Ανω Πορόια αποτελούν αναμφίβολα μια ιδιαίτερη, μα παρόλα αυτά άγνωστη ακόμα, γωνιά της Αν. Μακεδονίας.

Ομως ας βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά. Το βουνό Μπέλες ή Κερκίνη όπως το αναφέρουν οι περισσότεροι χάρτες, βρίσκεται ακριβώς πάνω στο λεγόμενο «Τριεθνές», δηλαδή στη συνοριακή γραμμή που διαχωρίζει την επικράτεια της Ελλάδας από αυτήν της Βουλγαρίας και ανατολικότερα της F.Y.R.O.M. Εδώ στις νότιες πτυχώσεις του βουνού σε ύψος 400 μέτρων, σκορπά τις γειτονιές του το χωριό Ανω Πορόια, ενώ λίγο χαμηλότερα βρίσκονται τα Κάτω Πορόια.

Η περιοχή σίγουρα βρίσκεται αρκετά μακριά από την Αθήνα, όμως το μεθοριακό βουνό και τα Πορόια απέχουν από τη Θεσσαλονίκη μόλις 95 χιλιόμετρα αν έρθετε μέσω Κιλκίς και 100 χιλιόμετρα αν προτιμήσετε να φτάσετε εδώ μέσω του φράγματος του Στρυμόνα ακολουθώντας τον παραλίμνιο δρόμο. Μια απόσταση δηλαδή που μπορεί να καλυφθεί ακόμη και κατά τη διάρκεια μιας μονοήμερης εκδρομής.

Το Ρολόι των Ποροΐων, κτίσμα των αρχών του 20ού αιώνα, δεσπόζει στην πλατεία.

Τα Ανω Πορόια, παρ΄ όλες τις νεόκτιστες κατασκευές που απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν παραδοσιακές, καταφέρνουν και διατηρούν ζωντανά αρκετά στοιχεία από την τοπική αρχιτεκτονική, ενώ όλο το χωριό προσφέρει ένα ευχάριστο θέαμα αν το κοιτάξεις από λίγο ψηλότερα. Ενα ακόμη στοιχείο που χαρακτηρίζει τα Ανω Πορόια είναι τα άφθονα τρεχούμενα νερά που πηγάζουν από τα σπλάχνα του βουνού και κατρακυλούν με ορμή και βουητό διασχίζοντας πλατείες και σοκάκια. Μάλιστα ήδη από το 1935 οι ντόπιοι αξιοποίησαν αυτό το δώρο της φύσης και εκμεταλλευόμενοι τη δύναμη του νερού έστησαν μια από τις πρώτες αυτόνομες μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού στη Μακεδονία.
Τα Ανω Πορόια δεν είναι καινούργιο χωριό. Σύμφωνα με τον ντόπιο ερευνητή Στέργιο Ψάλτη, οι πρώτοι οικιστικοί πυρήνες δημιουργήθηκαν εδώ σε αυτήν την ευλογημένη από τη φύση γωνιά της Μακεδονίας από φυγάδες που προέρχονταν από τα Βλαχόφωνα χωριά της Ηπείρου, της Δυτ. Μακεδονίας, των Τρικάλων αλλά και από τη Μοσχόπολη και το Αργυρόκαστρο. Οι πρώτοι αυτοί κάτοικοι κυνηγημένοι από τους Τούρκους ήρθαν εδώ αμέσως μετά τα Ορλωφικά, περίπου στο 1770. Ακολούθησαν και άλλοι μετά την αποτυχία του Λάμπρου Κατσώνη, αλλά και την καταστροφή του Σουλίου. Τέλος το 1922 εγκαταστάθηκαν εδώ Μικρασιάτες πρόσφυγες.

Στις νότιες πτυχώσεις του Μπέλες, σε ύψος 400 μέτρων, σκορπά τις γειτονιές του το χωριό Ανω Πορόια.

Με την πάροδο των χρόνων τα Ανω Πορόια εξελίσσονται σε σημαντικό και ακμάζον κεφαλοχώρι με ζωντανή αγορά, δημόσιες υπηρεσίες και δικό τους ελληνικό σχολείο. Στις 26 Ιουνίου του 1913 ο ελληνικός στρατός απελευθερώνει τη Μακεδονία, μαζί και τα Πορόια.
Βέβαια, το ενδιαφέρον δεν εντοπίζεται μόνο στο όμορφο χωριό. Τα μονοπάτια και οι δασικοί δρόμοι που οδηγούν και στις πλέον απόκρυφες γωνιές του βουνού ξεκινούν από την πλατεία του και αποτελούν τον κυριότερο πόλο έλξης των πεζοπόρων, αλλά και όσων έχουν διάθεση για ορεινές περιπέτειες χωρίς όρια. Με κατάλληλο όχημα θα ανεβείτε σε μεγάλα υψόμετρα όπου σήμερα η πρόσβαση είναι εφικτή ?μην ξεχνάμε πως ολόκληρο το βουνό ήταν στρατιωτική ζώνη και ακόμα και μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν «κλειστό» για όλους τους πολίτες. Ταυτόχρονα η απόσταση που το χωρίζει από το μαγικό κόσμο της λίμνης Κερκίνης είναι μηδαμινή, ενώ εύκολα οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προσεγγίσουν και τη λεκάνη της Δοϊράνης.

Η πλατεία των Ανω Ποροΐων χιονισμένη και γιορτινή.

Μικρές εξερευνήσεις
Από τη πλατεία του χωριού θα ακολουθήσετε τον ανηφορικό ασφάλτινο δρόμο για την εξοχική τοποθεσία «Μπουγάζι» (μπορείτε να πάτε και με τα πόδια). Ακολουθώντας την κοίτη του ορεινού ποταμού κάτω από την πυκνή σκιά του πλατανόδασους θα καταλήξετε εύκολα στο ιχθυοτροφείο πέστροφας και στην ομώνυμη ταβέρνα όπου ο δρόμος τερματίζει.
Ενας ακόμη εύκολος περίπατος πραγματοποιείται προς την παλιά εκκλησία του Αγ. Γεωργίου (1.200 μέτρα από την πλατεία των Ανω Πορόιων), απ' όπου θα απολαύσετε τη συναρπαστικότερη θέα της περιοχής, τόσο προς το χωριό όσο και προς τη λίμνη Κερκίνη και τον κάμπο. Μέχρι εδώ θα μπορέσετε να έρθετε ακόμη και μετά από χιονόπτωση.

Θέα από το κιόσκι του Αγίου Γεωργίου, στα Ανω Πορόια.

Φυσικά εύκολα από τα Ανω Πορόια θα κατηφορίσετε προς τη λίμνη Κερκίνη. Ο δρόμος είναι ασφάλτινος και δεν θα χρειαστεί να διανύσετε πάνω από 15 χιλιόμετρα έως το χωριό Κερκίνη με το μικρό παρόχθιο λιμανάκι όπου δένουν οι ξύλινες πλάβες των ψαράδων. Από εδώ ακολουθώντας τον ασφάλτινο δρόμο που κινείται περιμετρικά της λίμνης θα τραβήξετε προς Λιθότοπο και φράγμα. Η διαδρομή είναι υπέροχη με ήπιες στροφές και θα σας φέρει κοντά στον θαυμαστό κόσμο της Κερκίνης.
Ακολουθώντας τον κεντρικό οδικό άξονα που διατρέχει το βόρειο άκρο του Νομού Σερρών, θα τραβήξετε ανατολικά προς Νέο Πετρίτσι και Προμαχώνα. Με σύντομες παρακάμψεις από την αρχική σας πορεία θα επισκεφθείτε το Μανδράκι όπου βρίσκονται μερικά από τα παρατηρητήρια πουλιών της Κερκίνης.

Ερημο στρατιωτικό φυλάκιο, σε ύψος 1.900 μέτρων, κάτω από την ψηλότερη κορυφή του Μπέλες.

Θα πάτε στη Βυρώνεια για να δείτε το Δημοτικό Ενυδρείο (23230 31449), θα περιηγηθείτε για λίγο στις όχθες του Στρυμόνα και θα συνεχίσετε είτε προς Προμαχώνα ?μια από τις κυρίες πύλες της χώρας από και προς τη γειτονική Βουλγαρία- και το επισκέψιμο οχυρό Ρούπελ, (πληροφορίες 23210 95100-1), είτε προς Σιδηρόκαστρο, τη γνωστή πολίχνη για τα ιαματικά νερά της και τους καταρράκτες.
Εναλλακτικές διαδρομές στο βουνό
Tο Μπέλες είναι ένα έντονα δασωμένο βουνό με απότομες πλαγιές και άφθονες χαραδρώσεις, όπου κυλούν βιαστικά και γάργαρα νερά. Στα χαμηλά υπάρχουν εκτεταμένα δάση γάβρων (δέντρα συγγενικά της οξιάς) και βελανιδιών.

Το Μπέλες όπως το βλέπουμε από τον χιονισμένο κάμπο της Ροδόπολης.

Σε μεγαλύτερο ύψος, κυρίαρχο είδος είναι η οξιά, αλλά απαντώνται και μαύρα πεύκα, έλατα, και σημύδες (είδος που κυριαρχεί στην ασιατική στέπα). Οι φυτικοί σχηματισμοί των ειδών είναι συγγενικοί με αυτούς της κεντρικής Βαλκανικής και όχι της Μεσογείου, πράγμα που αποδεικνύει για μια ακόμη φορά τη μοναδική ποικιλομορφία του Ελλαδικού χώρου. Στην τοποθεσία Μαυριγκιόλ φύεται ο σπάνιος ίταμος, με τους μικρούς κόκκινους καρπούς του, που είναι δηλητηριώδεις για τα ζώα. Από τα κλαδιά του έφτιαχναν στην αρχαιότητα τόξα και για το λόγο αυτό το δένδρο θεωρείτο ιερό και προστατευόταν από τη θεά Αρτεμη. Το Μπέλες συμπεριλαμβάνεται στις περιοχές NATURA 2000.
Μέχρι πρόσφατα η ανάβαση στο βουνό απαιτούσε άδεια από τον στρατό, και με αυτό τον παράδοξο, αλλά τελικά αποτελεσματικό τρόπο το οικοσύστημα διατηρούνταν σε πολύ καλή κατάσταση. Σήμερα -ιδίως μετά την εκτίναξη της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης- το δασικό σύμπλεγμα του Μπέλες ξυλεύεται από τους ντόπιους με εντατικούς ρυθμούς. Παράλληλα οι πληθυσμοί των ζώων (ελάφια, ζαρκάδια, λύκοι) μειώνονται δραματικά λόγω του ανεξέλεγκτου και παράνομου κυνηγιού.

Αν βρίσκεσαι στα όχθες της Κερκίνης,θες δεν θες το βλέμμα θα αφήσει την ατάραχη επιφάνεια του νερού και θα περιπλανηθεί στις ακρώρειες του όρους Μπέλες.

Παρ' όλα αυτά, το Μπέλες είναι ακόμη ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βουνό που χαίρεσαι να το περιδιαβαίνεις είτε με αυτοκίνητο, είτε με τα πόδια.
Οι δασικοί δρόμοι και τα μονοπάτια που το διατρέχουν είναι πολλά, όχι όμως σε καλή κατάσταση και χωρίς πινακίδες. Να θυμίσουμε πως στο βουνό υπήρχαν σε μεγάλη έκταση ναρκοπέδια ? μερικά από αυτά είναι ακόμη ενεργά- γι αυτό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στις εκτός δρόμου περιπλανήσεις και όχι επιπόλαιοι αυτοσχεδιασμοί..

Η εξοχική τοποθεσία «Μπουγάζι» με το πυκνό πλατανόδασος και το ποταμάκι.

Οσοι αγαπούν την πεζοπορία η πιο ενδιαφέρουσα διαδρομή είναι αυτή που οδηγεί μετά από 3,5 με 4 ώρες δύσκολης, ανηφορικής πορείας μέσα από πυκνά δάση οξιάς, λεύκας, σημύδας και πεύκων, στη ψηλότερη κορφή του βουνού με τα 2.031 μέτρα ύψος. Μέρος της δύσκολης αυτή ανηφορικής πορείας μπορεί να πραγματοποιηθεί με ειδικά οχήματα 4χ4 και κατόπιν με τα πόδια έως την κορφή.
Μια θαυμάσια διαδρομή ιδανική για τετρακίνητο όχημα ή ποδήλατο βουνού είναι αυτή που συνδέει τα Ανω Πορόια με το χωριό Πλατανάκια που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα πιο δυτικά. Συνολικά θα καλύψετε 16 χλμ. σε βατό χωματόδρομο που διασχίζει πυκνό δάσος οξιάς. Στο χωριό Πλατανάκια θα βρούμε και πάλι άσφαλτο και μπορούμε να συνεχίσουμε είτε προς Κερκίνη είτε προς Κιλκίς.

Η πιο ενδιαφέρουσα ανάβαση είναι αυτή που οδηγεί έπειτα από δύσκολη πορεία στην ψηλότερη κορφή του βουνού με τα 2.031 μέτρα ύψος.

Βέβαια όλες οι παραπάνω διαδρομές πραγματοποιούνται μόνο όταν δεν υπάρχει χιόνι στο οδόστρωμα, διαφορετικά μια ευχάριστη εκδρομή σ' ένα φιλικό βουνό όπως είναι το Μπέλες μπορεί να εξελιχθεί σε δυσάρεστη περιπέτεια.
Πληροφορίες για οργανωμέ-νες και ασφαλείς αποδράσεις στους δασικούς δρόμους και τα μονοπάτια του Μπέλες www.oikoperiigitis.gr
Στα Ανω Πορόια υπάρχει η δυνατότητα ιππικού τουρισμού, όπου με τη συνοδεία οδηγού θ' απολαύσετε πραγματικά μοναδικές διαδρομές, μέσα από τα δάση και τα παλιά μονοπάτια του Μπέλες.

Με κατάλληλο όχημα θα ανεβείτε σε μεγάλα υψόμετρα.

Αναζητήστε τον Νίκο Βάρκα (2327051296, 6977043245 ) και τα άλογά του. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει βόλτες μισής ώρας (για αρχάριους), αλλά και μια καταπληκτική διαδρομή στο δάσος που διαρκεί 3,5 ώρες, με στάση για φαγητό σε κατάλληλα διαμορφωμένη καλύβα στο βουνό.
Fast Info
Πορόια, η ευλογία του νερού
Από τα πολλά ρυάκια προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα και το όνομα του χωριού - από τη σύντμηση και παραφθορά των λέξεων «πόρος» και «ροή»- εκδοχή μάλλον αληθοφανής, αφού ακόμη και σήμερα τα άφθονα τρεχούμενα νερά ακούγονται σε κάθε σημείο του χωριού και της γύρω περιοχής σαν να σιγοτραγουδούν κρυμμένα στα ποτιστικά αυλάκια.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα Ανω Πορόια, πριν από την πρόσφατη «ανακαίνιση»...

Η εισβολή των ναζί
Στην περιοχή του Μπέλες εκδηλώθηκε η πρώτη επίθεση των Γερμανών κατά της Ελλάδας στις 6 Απριλίου του 1941. Από τα Ανω Πορόια κατάγονταν ο λοχίας Δημήτρης Ιτσιος επικεφαλής του Πολυβολείου Π8 που βρισκόταν στο Μπέλες. Το πολυβολείο είχε αναλάβει να καλύψει την οπισθοχώρηση των Ελληνικών στρατευμάτων. Ο Ιτσιος έκανε το καθήκον του καθηλώνοντας τους Γερμανούς μέχρι που τελείωσαν τα πυρομαχικά και μετά παραδόθηκε. Τότε ο Γερμανός αξιωματικός, επικεφαλής των επιτιθέμενων τον εκτέλεσε εν ψυχρώ. Αυτό ήταν το πρώτο έγκλημα πολέμου των ναζί στην Ελλάδα. Η προτομή του ηρωικού λοχία βρίσκεται σήμερα στην πλατεία Ανω Πορόιων.

Μια θαυμάσια διαδρομή, ιδανική για τετρακίνητο όχημα ή ποδήλατο βουνού, είναι αυτή που συνδέει τα Ανω Πορόια με το χωριό Πλατανάκια.

Παραδοσιακά προϊόντα
Στα Ανω Πορόια στο περίπτερο του Γυναικείου Αγροτουριστικού Συνεταιρισμού (23270 51550) λειτουργεί πρατήριο απ' όπου θα προμηθευθείτε γλυκά κουταλιού, βότανα από το Μπέλες, μαρμελάδες και διάφορα άλλα τοπικά προϊόντα.
Διαμονή
Ανω Πορόια

Να θυμίσουμε πως στο βουνό υπήρχαν ναρκοπέδια -μερικά από αυτά είναι ακόμη ενεργά- γι’ αυτό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στις εκτός δρόμου περιπλανήσεις.

• Στα Ανω Πορόια λειτουργεί ο παραδοσιακός ξενώνας «Βιγλάτορας» (23270 51231 www.viglatorashotel.com), ένας από τους πιο νοικοκυρεμένους μικρούς ξενώνες της ορεινής Ελλάδας. Ξεχωριστή αναφορά θα πρέπει να γίνει για το πλούσιο πρωινό που περιλαμβάνει χειροποίητες πίτες, μαρμελάδες και γλυκά από υλικά που καλλιεργούνται στα κτήματα της οικογένειας.
• «Nastou View hotel» (23270 51586 www.nastouview.gr). καινούργια μονάδα με 10 δωμάτια.

Κάτω Πορόια

• «Επαυλις» (23270 28180 www.epavlishotel.gr), «Refanidis Natural Luxury Hotel & Spa» (23270 28000 www.refanidishotel.gr).

Ακριτοχώρι

• Σε ήσυχη εξοχική τοποθεσία με θέα θα βρείτε το καινούργιο ξενοδοχείο «Μελίνα» (23230 71212 http://www.hotelmelina.gr). Επίσης υπάρχει το ξενοδοχείο «Villa Μπέλες» (23230 71200 www.villabelles.gr).

Φαγητό

• Στην πλατεία των Ανω Πορόιων θα βρείτε το καφέ-εστιατόριο «Οαση» (23270 51492) όπου θα δοκιμάσετε μαγειρευτά ζαρκάδι & αγριογούρουνο.
• Προς τον Αϊ-Γιώργη υπάρχει το «Ακρώρεια» (6973380620) με ποντιακή κουζίνα και ουζομεζέδες και στην κορυφή του χωριού η ωραία ψησταριά «Πλαγιά Μπέλες» (23270 51467) με σπέσιαλ εξοχικό και κότσι.
• Στη θέση Mπουγάζι λειτουργούν οι ταβέρνες «Βασιλείου» (23270 51493) με ιδιαίτερη σπεσιαλιτέ τη γίδα στο φούρνο και χειροποίητο κεμπάπ και «Μπουγάζι» (23270 51244), όπου αξίζει να ζητήσετε ντόπιο κρέας στο ξυλόφουρνο και μαγειρευτό βουβάλι.
• Λίγο ψηλότερα στο τέλος του δρόμου υπάρχει η «Πεστροφο-ταβέρνα» (www.pestrofes.gr).
• Για καφέ και ποτό, σε ιδιαίτερο χώρο, συνοδεία ροκ μουσικής θα πάτε στο «Καλλιτεχνικό καφενείο ο Στρατής» (6974895304).

Κείμενο - φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης
www.viewsofgreece.gr