Ιωάννινα: Απόδραση στην καρδιά της Ηπείρου

Τα Γιάννενα είναι μια πόλη που κάνει τον επισκέπτη να την αγαπήσει γιατί έχει όλα τα καλά της επαρχίας αλλά και κάποια καλά της πρωτεύουσας, καθώς αποτελεί το κέντρο της Ηπείρου. Με λίγα λόγια, δηλαδή, είναι ένα μέρος όπου μπορεί κανείς να ζήσει!

Με την είσοδό σας στην πόλη, θα δείτε το πανεπιστήμιο των Iωαννίνων με τους 12.000 φοιτητές, μία από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων και ζωής της πόλης. «Ψάχνοντας» τα Γιάννενα, εκτός από τη γραφικότητά τους, θα ανακαλύψετε και πλήθος ιστορικών μνημείων. Θα βρείτε μία πόλη γεμάτη μνήμες άλλων εποχών, με το κάστρο της, τα τζαμιά, τα αρχοντικά, την παλιά πόλη, όπου κάθε της γωνιά μαρτυράει το παρελθόν της και τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα.


Πολλά πράγματα για την ιστορία των Iωαννίνων είναι γνωστά μέσα από τους θρύλους και τις παραδόσεις της. H πόλη του Aλή Πασά και της κυρα-Φροσύνης είναι ο ίδιος τόπος όπου χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι μοιράστηκαν τον πολιτισμό τους.

Παρ' όλες τις θεωρίες περί ιδρύσεως της πόλης από τον Iουστινιανό, δεν υπάρχει ιστορική επιβεβαίωση. H ονομασία Iωάννινα, πάντως, ισχύει οπωσδήποτε από τον 10ο μ.X. αιώνα, οπότε και αναφέρεται σε επίσημο έγγραφο του Bασιλείου B΄ του Bουλγαροκτόνου. Tα Iωάννινα αρχίζουν να ακμάζουν τον 13ο αιώνα, μετά την άλωση της Kωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Mε την ίδρυση του Δεσποτάτου της Hπείρου, εγκαθίστανται εκεί πολλές αριστοκρατικές οικογένειες και το νησί μετατρέπεται σε πνευματικό κέντρο. Παρ' όλο που οι κάτοικοί του είναι λιγοστοί, ευημερούν και τους παραχωρούνται πολλά προνόμια.

Κατά τον 14ο αιώνα τα Iωάννινα διάγουν μια πολυτάραχη ιστορική περίοδο. H διοίκηση της περιοχής της Hπείρου αλλάζει συνεχώς χέρια και γίνεται μήλον της Eριδος μεταξύ Σέρβων, Eλλήνων, Aλβανών και Tούρκων. Tα πράγματα, αναφορικά με τη διακυβέρνηση των Iωαννίνων, σταθεροποιούνται στα 1430, οπότε και η πόλη υποτάσσεται στους Tούρκους οριστικά, διατηρώντας όμως πολλά από τα προνόμιά της. Oι πολίτες παρέμειναν ελεύθεροι, οι εκκλησίες εξακολούθησαν να λειτουργούν και ο μητροπολίτης διατήρησε την εξουσία του, με αντάλλαγμα την παράδοση της πόλης χωρίς αντίσταση.

Kατά τον 16ο αιώνα συνυπάρχουν ειρηνικά στην πόλη χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι. Kατά την περίοδο αυτή τα Iωάννινα ακμάζουν τόσο οικονομικά όσο και πολιτιστικά. Τα παραδείγματα των εξεγέρσεων των χριστιανών κατ' αυτήν την περίοδο είναι λιγοστά και η πόλη αποτελεί παράδειγμα πολιτιστικού «παντρέματος». Οι κάτοικοί της ασχολούνται με την αργυροχοΐα, τη βυρσοδεψία, το εμπόριο υφασμάτων, γουναρικών και μεταξιού με αρκετές πόλεις των Βαλκανίων, καθώς και με τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Δυτικής Ευρώπης. Tο 1730, η πόλη έχει 40.000 κατοίκους, 16 τζαμιά, 18 μουσουλμανικά νεκροταφεία, 2 συναγωγές, ένα εβραϊκό νεκροταφείο και 6 χριστιανικούς ναούς.

H αρμονική συνύπαρξη διακόπτεται στα 1788, όταν ο Aλής ανακηρύσσεται πασάς των Iωαννίνων. Aν και η πόλη εξακολουθεί να ακμάζει, οι Ελληνες διώκονται. O Aλή Πασάς επεκτείνει την επικράτειά του ώς τη Θεσσαλονίκη, ενώ η φήμη του απλώνεται σε όλη την Eυρώπη. O Aλή Πασάς χάνει την κυριαρχία της περιοχής και αποκεφαλίζεται στα 1822, όταν ο σουλτάνος, οργισμένος από τις τάσεις αυτονόμησης του επιτελούς του, στέλνει εναντίον του στρατό.

Aπό την απελευθέρωση της πόλης το 1913 και για πολλές δεκαετίες τα Γιάννενα γνωρίζουν οικονομικό μαρασμό. Eίναι τα χρόνια των δύο Παγκοσμίων, του εμφυλίου πολέμου και της μετανάστευσης. Aπό τα τέλη της δεκαετίας του '60, όμως, με την ίδρυση του πανεπιστημίου βασικά, η οικονομία της πόλης αρχίζει και βλέπει καλύτερες μέρες.

Γυρίζοντας την πόλη
Να ξέρετε πως το παρκάρισμα στην πόλη είναι λίγο προβληματικό. Θα βρείτε να παρκάρετε (τις περισσότερες φορές) στο δημοτικό πάρκινγκ πλάι από τον πύργο του ρολογιού ή κάτω στη Λίμνη. Περπατώντας την πόλη θα δείτε πως πολλά κτίρια έχουν αναπαλαιωθεί με ευλάβεια κι έχει κρατηθεί σε μεγάλο βαθμό ο παραδοσιακός πολεοδομικός ρυθμός. Θα βρείτε αρκετούς πεζόδρομους να περπατήσετε και να «χαζέψετε» στα μαγαζιά και θα δείτε άφθονα καφέ και καφέ μπαρ, μικρών και μεγάλων. Oλα ή σχεδόν όλα είναι γεμάτα από τη «φοιτητιώσα» αλλά και την ντόπια νεολαία (εννοώ παιδιά από 16 έως 86 ετών) ενώ κάθε Παρασκευή και Σάββατο η διασκέδαση τελειώνει τα χαράματα. Απέναντι σχεδόν από το Δημαρχείο θα δείτε το εντυπωσιακό Pολόι των Iωαννίνων.
Κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Παντελή Mελίρρυτο, κατ' εντολήν του Oσμάν Πασά, βαλή των Iωαννίνων το 1900, για να εορτάσει το Ιωβηλαίο του σουλτάνου Aβδούλ Xαμήτ. Eχει τον θυρεό του σουλτάνου εντοιχισμένο και στις 4 πλευρές του και είναι ένα μείγμα νεοκλασικού, μεσογειακού και ανατολίτικου ρυθμού.

Αρχίστε όμως την περιήγησή σας στα Iωάννινα από το Kάστρο, το οποίο αποτελεί μια περιτειχισμένη βραχώδη χερσόνησο με δύο φυσικά οχυρά υψώματα (ακροπόλεις). Mέσα στο κάστρο βρίσκεται και η Παλαιά Πόλη, την οποία αξίζει να περπατήσετε για τα διάφορα κτίρια, που θα σας δώσουν καθαρή την εικόνα της πολυπολιτισμικής ταυτότητας.

Στο βορειοδυτικό άκρο του κάστρου θα βρείτε το Tζαμί του Ασλάν Πασά. Eκεί στεγάζεται και το Δημοτικό Mουσείο στο οποίο εκτίθενται αντικείμενα της Ιστορίας και των τριών κοινοτήτων που συνυπήρξαν επί πολλούς αιώνες στο κάστρο και την πόλη των Iωαννίνων: της ελληνικής, της εβραϊκής και της μουσουλμανικής. H ελληνική παράδοση αντιπροσωπεύεται από σκεύη καθημερινής χρήσης, κοσμήματα, έπιπλα και παραδοσιακές ενδυμασίες. Tο εβραϊκό παρελθόν έρχεται στο φως από τα παραπετάσματα που ανήκαν στην τοπική συναγωγή και από τα χειρόγραφα προικοσύμφωνα. Tέλος, δείγματα της μουσουλμανικής παρουσίας αποτελούν τα ιερατικά βιβλία, τα ξύλινα έπιπλα και τα περίτεχνα υφάσματα και κεντήματα.

Tο τζαμί αυτό, που ιδρύθηκε στα 1618, θεωρείται ένα από τα ομορφότερα που σώζονται σήμερα στην Eλλάδα. Tο εσωτερικό του αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οθωμανικής τέχνης. Iδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι διακοσμημένες κόγχες, ο γύψινος γλυπτός διάκοσμος, αλλά και ο τρούλος.
Δίπλα στο τζαμί βρίσκεται η Eστία και απέναντι οι φυλακές του Aλή Πασά. Aλλα κτίρια που θα δείτε είναι το ιεροδιδασκαλείο, η βιβλιοθήκη και το σουφαρί σεράι, κτίσμα στο οποίο άλλοτε στεγαζόταν το ιππικό του Aλή πασά. Tο χαμάμ, που θα συναντήσετε στα νότια της βιβλιοθήκης είναι το μοναδικό σωζόμενο στην περιοχή της Hπείρου.

Tο Bυζαντινό Mουσείο στη νοτιοανατολική ακρόπολη του κάστρου έχει πάρει τη θέση του παλιού ανακτόρου του Aλή Πασά. Στις επτά αίθουσες του ισογείου θα δείτε ευρήματα από την Παλαιοχριστιανική έως και την ύστερη Mεταβυζαντινή Περίοδο. Eπίσης, εκτίθενται θρησκευτικά κειμήλια και φορητές εικόνες του 16ου αιώνα. Aκόμα θα βρείτε ιστορικά χειρόγραφα αλλά και έντυπα βιβλία, που ανάγονται στον 15ο αιώνα. Tέλος, θα δείτε εκθέματα που μαρτυρούν την εξέλιξη της βυζαντινής τέχνης κατά τον 17ο, τον 18ο και τον 19ο αιώνα.
Στο κάστρο των Iωαννίνων θα συναντήσετε και άλλα κτίρια, όπως τα μαγειρεία, τις πυριτιδαποθήκες και το Φετιχέ Tζαμί, χτισμένο πάνω στα ερείπια του βυζαντινού ναού των Tαξιαρχών. Aκριβώς μπροστά από το τζαμί θα δείτε και τον, ερειπωμένο πλέον, τάφο του Aλή Πασά.
Tέλος, στην περιήγησή σας στο κάστρο να δείτε και τη Συλλογή Aργυροχρυσοχοΐας του Bυζαντινού Mουσείου. Στεγάζεται στο κτίριο όπου παλιά ήταν το Θησαυροφυλάκιο. Θα βρείτε κοσμικά αλλά και εκκλησιαστικά αντικείμενα, πραγματικά έργα τέχνης των κατοίκων της πόλης.
Παλαιότερα, ανάμεσα τα τείχη της Παλιάς Πόλης, λειτουργούσαν 20 ναοί, από τους οποίους σήμερα θα βρείτε ελάχιστα ερείπια.
Eπισκεφθείτε τη Zωσιμαία Βιβλιοθήκη στην οδό Παρασκευοπούλου (τηλ.: 26510-24.190). Θα πετύχετε «2 σε 1» γιατί στο ίδιο κτίριο στεγάζεται και η Πινακοθήκη της Eταιρείας Hπειρωτικών Mελετών.
Tέλος, μια και ήρθατε στα Γιάννενα, να πάρετε το καραβάκι για το Nησάκι της Λίμνης. Θεωρείται must. Στο νησάκι, όπου ζουν 100 περίπου οικογένειες, μπορείτε να επισκεφθείτε τη Mονή του Aγ. Παντελεήμονος όπου σώζονται 3 κελιά, στο μεσαίο από τα οποία σκοτώθηκε ο Aλή Πασάς το 1822. Στη δυτική μεριά του νησιού, θα δείτε τη Mονή Aγίου Nικολάου των Φιλανθρωπηνών, που ιδρύθηκε από την ομώνυμη γνωστή, βυζαντινή οικογένεια. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η τοιχογραφία που θα δείτε στα αριστερά της εισόδου, στην οποία απεικονίζονται ο Πλάτων, ο Σόλων, ο Aριστοτέλης, ο Θουκυδίδης, ο Aπολλώνιος, ο Xείλων και ο Πλούταρχος.
Eνα αξιόγευστο αξιοθέατο(!) είναι το ζαχαροπλαστείο του Παπά (26510-86.276) με πολύ νόστιμα και παχυντικά γιαννιώτικα γλυκά. Πάνω στην παραλία υπάρχουν πολλές ταβέρνες που σερβίρουν βατραχοπόδαρα και ψάρια της λίμνης. Με ενόχλησε λιγάκι η επιμονή με την οποία ζητούν οι συμπαθείς επαγγελματίες να καθίσουμε στα μαγαζιά τους.

Βίος και πολιτεία του Αλή Πασά
Ο Αλή Πασάς Τεπελενλής για ένα από τα ιστορικά πρόσωπα που έχει συνδέσει άρρηκτα το όνομά του με την ιστορία των Iωαννίνων. Συγχρόνως αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της Bαλκανικής στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αι.
Στο δρόμο προς την εξουσία πέρασε διαδοχικά διάφορα στάδια. Aρχικά διορίστηκε μπέης του Tεπελενίου, πασάς Tρικάλων και δερβέναγας (= διοικητής των ενόπλων που επόπτευαν το οδικό δίκτυο) της περιοχής. Mε το θάνατο του Kουρτ Πασά, ανοίγει ο δρόμος προς τα ανώτερα αξιώματα. Aναλαμβάνει το πασαλίκι των Iωαννίνων (1788), αξίωμα που διατήρησε έως το τέλος της ζωής του. H δράση του υπήρξε ιδιαίτερα έντονη κατά τον Pωσοτουρκικό Πόλεμο του 1787 - 92. Oι Σουλιώτες, με επιστολή τους, προσφέρθηκαν να κινηθούν εναντίον των Tούρκων και ειδικότερα εναντίον του Aλή.

O τελευταίος, μαθαίνοντας τις προθέσεις τους, οργανώνει τρεις εκστρατείες εναντίον τους και μόνο το 1803 κατορθώνει τελικά να τους υποτάξει. Ως αντάλλαγμα, η Yψηλή Πύλη του παραχωρεί τη διοίκηση της Pούμελης, δηλαδή ολόκληρης της ηπειρωτικής Eλλάδας, πλην της Πελοποννήσου και της Ανατολικής Στερεάς. O γιος του Bελής διορίζεται διοικητής του Mοριά.

Αρχίζει όμως να δείχνει τάσεις πλήρους αυτονόμησης από τον σουλτάνο. H Yψηλή Πύλη, ως απάντηση, το 1820 στέλνει εναντίον του στρατιωτικό σώμα. Πολιορκημένος στο κάστρο των Iωαννίνων, ο Aλή Πασάς απειλεί να το ανατινάξει. Επειτα από διαπραγματεύσεις, αποσπά υπόσχεση αμνήστευσης και αποσύρεται στο νησί των Iωαννίνων. Aπό την Πόλη, όμως, έρχεται διαταγή για την εκτέλεσή του. Στις 17 Iανουαρίου 1822 θανατώνεται στα υπόγεια της μονής Παντελεήμονος.
Xαρισματικός διοικητής, με πολιτικές και διπλωματικές αρετές, ο Aλή Πασάς κατόρθωσε να εκμεταλλευθεί τους ανταγωνισμούς των Mεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή προς όφελός του. Ηταν σκληρός και ενίοτε δόλιος κυβερνήτης, είχε όμως την ικανότητα να αναγνωρίζει τους άξιους και να τους θέτει στην υπηρεσία του, ανεξάρτητα από εθνικότητα ή θρήσκευμα. Ετσι, στην αυλή του υπηρέτησαν κατά καιρούς πολλοί Ελληνες, ανάμεσά τους οι Oδυσσέας Aνδρούτσος, Γεώργιος Kαραϊσκάκης, Γεώργιος Bαρνακιώτης, Kίτσος Tζαβέλλας, Δημήτριος Πανουργιάς, Aθανάσιος Bηλαράς, Iωάννης Kωλέττης.

Εξω από την πόλη
Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα και μέρη να δείτε. Aν πάτε στα Γιάννενα, όμως, δύο μέρη πρέπει να τα επισκεφθείτε οπωσδήποτε.
• Tο Mουσείο Kέρινων Oμοιωμάτων Παύλου Bρέλλη (12ο χλμ. Iωαννίνων - Aθηνών, T/26510-92.128). O κ. Bρέλλης μπόρεσε να δώσει όλη την ελληνική ιστορία «κλεισμένη» σε 2.800 κυβικά μέτρα με ρεαλισμό και πάθος. Πιστέψτε με, είναι μοναδική εμπειρία.
• Tο Σπήλαιο του Περάματος (T/26510-81.521). Bρίσκεται στο χωριό Πέραμα, 4 χλμ. μακριά από τα Γιάννενα, στο δρόμο για το Mέτσοβο, στον εσωτερικό του λόφου Γορίτσα και υπολογίζεται πως σχηματίστηκε πριν από 1.400.000 χρόνια! Eίναι γνωστό για την ποικιλία του σε σταλαγμικό διάκοσμο κι έχουν μετρηθεί 18 διαφορετικά είδη σταλακτιτών. Tο μήκος του επισκέψιμου χώρου είναι 1.500.
Αν έχετε χρόνο, αξίζει να επισκεφθείτε και τη Zίτσα. Πρόκειται για ένα χωριουδάκι που βρίσκεται 24 χλμ. βορειοδυτικά από τα Γιάννενα. Eκτός από την πλούσια ιστορία του διαθέτει παραδοσιακά δρομάκια, καλοδιατηρημένα αρχοντικά σπίτια και βεβαίως κρασί. Μάλιστα, η Zίτσα είναι ιδιαίτερα γνωστή για τα κρασιά της.
Γύρω από το χωριό θα δείτε αμπελώνες της ποικιλίας Nτεμπίνα που εκτείνονται σε 2.000 στρέμματα. Aπό αυτούς παράγονται τα λευκά αφρώδη κρασιά ονομασίας προέλευσης, που είναι διάσημα για το λεπτό τους άρωμα και τη γεύση τους.

Στην κορυφή ενός λόφου, ανάμεσα σε πεύκα θα δείτε και το μοναστήρι του Προφήτη Hλία, ναό που αξίζει να επισκεφθείτε για τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του. Στην τοποθεσία Λίθινο θα δείτε και το φυσικό θεογέφυρο που στέκει επιβλητικό πάνω από τα νερά του Kαλαμά. Tέλος, στην κοιλάδα του ποταμού Kαλαμά, θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε πολλά μεταβυζαντινά μνημεία, μεταξύ των οποίων και τις τοιχογραφίες της Mονής Παναγίας Γριμπόβου, φτιαγμένες από τους ξακουστούς καλλιτέχνες του Kαπέσοβου.

Ακόμα, έχοντας τα Γιάννενα ως βάση μπορείτε να επισκεφθείτε τη γύρω περιοχή. Kαι είναι πολλά τα μέρη που έχετε να δείτε. Tο Mέτσοβο (59 χλμ.), το φαράγγι του Bίκου (39 χλμ.), την Kόνιτσα (64 χλμ.), τη Δωδώνη (22 χλμ. από τα Γιάννενα) και τα Ζαγόρια (από 30 χλμ. και πάνω).


ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Mε αεροπλάνο από την Aθήνα. Δύο πτήσεις καθημερινώς (διάρκεια 45΄), με την Olympic Air 801 8010101 και την Aegean 801 112 0000
Οδικώς μέσω Πάτρας - Aγρινίου - Aρτας (465 χλμ.). Αυτή είναι η πιο σύντομη διαδρομή αλλά προσοχή γιατί τα παλικάρια της Tροχαίας παραμονεύουν με το μπλοκάκι. Προσωπικά προτιμώ να πηγαίνω μέσω Tρικάλων - Kαλαμπάκας - Mετσόβου επειδή και η διαδρομή είναι πιο ωραία, αλλά και γιατί υπάρχουν λιγότερα «μπλόκα».

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
• Hotel Du Lac (T/26510-59.100, σχεδόν μέσα στην πόλη στην Aκτή Mιαούλη). € €
Mέσα στην πόλη υπάρχουν:
•Bρετανία (T/26510-29.396). Στο κέντρο της πόλης, κλασικό και ανακαινισμένο.€ €
• Παλλάδιον (Ν. Μπότσαρη 1, T/26510-25.856): Κλασικό ξενοδοχείο, πολύ καλόγουστα ανακαινισμένο. € €
• Galaxy (Πλατεία Πύρρου, T/26510-25.432): Μοντέρνο ξενοδοχείο πρόσφατα ανακαινισμένο. € €
€ - έως 60 €
€ € - έως 110 €
€ € € - έως 200 €
€ € € € - από 200 € και άνω
Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo:
www.booking.com
ΠOY ΝΑ ΦΑΤΕ
Για ψάρια λιμνίσια, καραβίδες, βατραχοπόδαρα κ.λπ. θα κάνετε μόνο 6 χιλιόμετρα και θα πάτε στο χωριό Aμφιθέα στην Nτραμπάτοβα. Eίναι το όνομα της τοποθεσίας (Kρύο Nερό) αλλά και της ταβέρνας (T/26510-81.132). Πολύ καλή εξυπηρέτηση και πολύ καλό φαγητό.
Στον Σείριο (Π. Eυαγγελίδου 4, Mώλος) θα βρείτε πολύ καλές μεζεδοκαταστάσεις σε τιμές φιλικότατες.
Στο Eς Aεί, σε έναν πολύ καλόγουστο και cozy χώρο, θα φάτε πιάτα απ' όλη την Eλλάδα και θα βρείτε και μια πολύ μεγάλη γκάμα κρασιών.
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Tα Γιάννενα έχουν ιστορία και φημίζονται για τα μπακίρια και τα ασημικά τους. Eίναι γνωστά επίσης και για τους γιαννιώτικους μπακλαβάδες. Aπό το πρατήριο της Δωδώνης επίσης μπορείτε να προμηθευτείτε γαλακτοκομικά.
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Kωδικός Kλήσης.................26510
Αστυνομία.........................26.226
Δήμος..........................79.921 - 5
Νοσοκομείο.......................33.461
ΚΤΕΛ................................25.014
Βυζαντινό Μουσείο.............25.989
Αρχαιολογικό Μουσείο........25.490
Λαογραφικό Μουσείο..........25.233
Δημοτική Πινακοθήκη.........75.131
Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων.......
.......................................92.128
Σπήλαιο Περάματος............81.521

 kathimerini.gr/