Η έκθεση με τίτλο «Προτάσεις Χαμηλού Δημοσιονομικού Κόστους» έχει παραδοθεί από τις 19 Δεκεμβρίου 2012 σε 19 αρμόδιους υπουργούς και περιέχει συνολικά 80 προτάσεις για τη μείωση της γραφειοκρατίας και τη καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Σκοπός της σχετικής έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη είναι να απλοποιηθούν και να επιταχυνθούν διαδικασίες, να αυξηθεί η διαφάνεια στη διοικητική δράση και να υπάρξει αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Προς το παρόν η σχετική κίνηση δεν έχει βρει την αναμενόμενη ανταπόκριση, για το λόγο αυτό άλλωστε και στη σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε η Ανεξάρτητη Αρχή υπογραμμίζει ότι «αναμένει την ανταπόκριση των Υπουργείων στο σύνολο των προτάσεών, επιδιώκοντας την συνεργασία τους για την επίλυση των προβλημάτων και την αναβάθμιση της λειτουργίας της διοίκησης».
Οι προτάσεις που έχουν υποβληθεί χαρακτηρίζονται ως «χαμηλού δημοσιονομικού κόστους». Μεταξύ άλλων στην έκθεση προτείνεται η δημιουργία Κώδικα Δημοτικής Φορολογίας, ώστε να εκσυγχρονιστεί το θεσμικό πλαίσιο και να γίνεται συνολική καταβολή δημοτικών τελών, φόρων, εισφορών και δικαιωμάτων. Σε σχέση με τους ανέργους συνιστά να βελτιωθεί η ενημέρωση, η υποδοχή και η υποστήριξη τους από τις υπηρεσίες του ΟΑΕΔ. Ο Συνήγορος προτείνει μεταξύ άλλων να γίνεται ορθή ενημέρωση των ενδιαφερομένων σχετικά με τη διαδικασία εγγραφής στα μητρώα ανέργων και υποβολής αίτησης επιδότησης. Σε ότι αφορά στη φορολογία συνιστά επανόρθωση εσφαλμένης βεβαίωσης φόρου από τη φορολογική αρχή. Ο Συνήγορος προτείνει να καθιερωθεί σαφή διάκριση ονοματοδοσίας και βάπτισης, να μπορεί να γίνει η άρση φορολογικού απορρήτου σε περιπτώσεις αγωγών διατροφής και να θεσπιστεί η αυτοτελής φορολογική υποχρέωση των συζύγων με χωριστή εκκαθάριση του φόρου. Επίσης προτείνει παρεμβάσεις για τη βελτίωση της επικοινωνίας των πολιτών με δημόσιες υπηρεσίες όσον αφορά τα τεχνικά επαγγέλματα, να τυποποιηθεί η διαδικασία των απαντήσεων στις συχνές ερωτήσεις των πολιτών στην ιστοσελίδα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και να γίνει συμψηφισμός από το ΙΚΑ αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών.
Κωδικοποίηση των προτάσεων
Από το σύνολο των προτάσεων οι περισσότερες (42) απαιτούν τροποποίηση νόμου ή άλλη κανονιστική ρύθμιση, χωρίς ωστόσο επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού. Η επιβάρυνση των πολιτών, αντίθετα, αίρεται αν υιοθετηθούν προτάσεις που εκλογικεύουν την επαφή τους με οικονομικές υπηρεσίες, όπως λ.χ. ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου για την επιβολή δημοτικών τελών, φόρων, εισφορών και δικαιωμάτων (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 3.2), η επανόρθωση εσφαλμένης βεβαίωσης φόρου από τη φορολογική αρχή (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 2.1), η άρση φορολογικού απορρήτου σε περιπτώσεις αγωγών διατροφής (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 2.3) και η θέσπιση αυτοτελούς φορολογικής υποχρέωσης των συζύγων και χωριστή εκκαθάριση του φόρου τους (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 2.8).
Ιδιαίτερη σημασία έχουν επίσης οι προτάσεις για τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων, όπως είναι η ενεργοποίηση των ρυθμίσεων για την ηλεκτρονική επικοινωνία των πολιτών με δημόσιες υπηρεσίες (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 4.1) και η δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου μόνιμων κατοίκων (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 3.4).
Σημαντικές για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών είναι, μεταξύ άλλων, οι προτάσεις νομοθετικής ενίσχυσης της εφαρμογής του θεσμού της αναδοχής ανηλίκων (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 8.5) και της εισαγωγής στη δημόσια εκπαίδευση του θεσμού του σχολικού κανονισμού με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 6.1).
Η κωδικοποίηση διατάξεων μπορεί να είναι πολύ σημαντική για την άσκηση δικαιωμάτων, λ.χ. η κωδικοποίηση της νομοθεσίας όσον αφορά τα τεχνικά επαγγέλματα (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 5.3). όπως και η ολοκλήρωση κανονιστικών πράξεων, για παράδειγμα η ολοκλήρωση της έκδοσης όρων δόμησης σε ζώνες Β΄ προστασίας αρχαιολογικών χώρων (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 6.8).
Ήσσονες, τέλος, νομοθετικές τροποποιήσεις μπορεί να έχουν μεγάλη σημασία για την εξυπηρέτηση των πολιτών, όπως η νομοθετική ρύθμιση για την εξυπηρέτηση πολιτών που αδυνατούν να προσέλθουν αυτοπροσώπως στην αστυνομία για υποβολή αίτησης για έκδοση δελτίου ταυτότητας (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 11.1).
Ομοίως χαμηλού κόστους είναι και οι οργανωτικής φύσεως αλλαγές, συνολικά 13 προτάσεις, που εισφέρουν οργανωτικά κριτήρια ή αφορούν απλώς εσωτερικές διευθετήσεις των υπηρεσιών αλλά με ουσιαστικό αποτέλεσμα για την εξυπηρέτηση των πολιτών.
Για παράδειγμα, η τυποποίηση απαντήσεων σε συχνές ερωτήσεις (Frequently Asked Questions) στην ιστοσελίδα του ΓΛΚ θα έδινε άμεσες λύσεις σε πολίτες που τους απασχολούν ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ζητήματα (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 2.10), ο συμψηφισμός από το ΙΚΑ αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών με υφιστάμενες παροχές θα ήταν σημαντική και αναγκαία διευκόλυνση των οφειλετών (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 8.11) και η βελτίωση της διαδικασίας υπαγωγής στα προγράμματα επιχορήγησης των νέων επαγγελματιών από τον ΟΑΕΔ θα βοηθούσε την ουσιαστική τους στήριξη σε μια δύσκολη συγκυρία (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 8.1).
Βασική για την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών θα ήταν η υλοποίηση της ρύθμισης για λειτουργία οικογενειακών δικαστηρίων (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 10.1), ενώ η απλή οργανωτική πρόταση για κατάρτιση πρωτοκόλλου διαδικασίας στο πλαίσιο διαγωνισμών προμηθειών του δημοσίου και τήρησή του σε άμεσα προσβάσιμο δημόσιο αρχείο (βλ. πρόταση υπ’αριθμ. 9.1) θα ήταν σημαντικό βήμα διοικητικής διαφάνειας.
Η βελτίωση, τέλος, της λειτουργίας του Κτηματολογίου, με άμεση αντιμετώπιση των πρόδηλων σφαλμάτων και λειτουργία οριστικών κτηματολογικών γραφείων (βλ. πρόταση υπ’ αριθμ. 7.3) αλλά και η επιτάχυνση της κύρωσης δασικών χαρτών και της διαδικασίας εξέτασης των σχετικών αντιρρήσεων (βλ. πρόταση υπ’ αριθμ. 7.4), αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα οργανωτικών προτάσεων με απτά αποτελέσματα για την ασφάλεια δικαίου σε σχέση τόσο με την προστασία του περιβάλλοντος όσο και με τα περιουσιακά δικαιώματα των πολιτών.
Πολλές (25) από τις προτάσεις της παρούσας έκθεσης αφορούν απλώς διοικητική πρακτική, συχνά με τη μορφή εγκυκλίων οδηγιών της διοίκησης.
Υπάρχουν λ.χ. περιθώρια βελτίωσης της διαδικασίας ληξιαρχικών εγγραφών με εγκύκλιες οδηγίες ως προς α) τη δήλωση γέννησης κι από τους δύο γονείς, β) τη σαφή διάκριση ονοματοδοσίας και βάπτισης (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 3.6). Άλλο παράδειγμα αλλαγής πρακτικής είναι η πρόταση να χορηγείται τουλάχιστον η δαπάνη απλής μαστογραφίας σε ασφαλισμένες που προβαίνουν, με ίδιο κόστος, σε διενέργεια ψηφιακής (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 8.16). Ενώ εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι δεν έχει γίνει ακόμη κτήμα της διοίκησης η ανάγκη σαφούς, ειδικής και επαρκούς αιτιολογίας των αποφάσεων λ.χ. των Τοπικών Διοικητικών Επιτροπών του ΙΚΑ (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 8.13) ή των Υγειονομικών Επιτροπών οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης (βλ.πρόταση υπ’αριθμ. 8.14).
Το κείμενο της έκθεσης.
