Πάσχα στις υπέροχες βυζαντινές εκκλησίες του κέντρου της Αθήνας

Ενας μοναδικός πασχαλινός περίπατος στην αρχαία Αγορά, το Μοναστηράκι, την Πλάκα και τα Αναφιώτικα. Επισκεφθείτε τις ιστορικές εκκλησίες της πρωτεύουσας, που επαναλειτουργούν εδώ και λίγα χρόνια. Ως «θησαυροί ένθεης τέχνης, κληρονομιά αιώνων» χαρακτηρίζονται από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών (ΙΑΑ) οι ιστορικές εκκλησίες της πρωτεύουσας, που επαναλειτουργούν εδώ και λίγα χρόνια.


Πρόκειται για τον «μυσταγωγικό περίπατο στη βυζαντινή Αθήνα» που πραγματοποιείται από την ΙΑΑ, κατά τον οποίο αθηναϊκοί ναοί στο ιστορικό κέντρο, στο Μοναστηράκι, στην Πλάκα, στα Αναφιώτικα και σε άλλες γραφικές γωνιές της πόλης «φωτίζονται», αναδεικνύοντας μαζί με την ιστορική και αισθητική αξία τους και τη θρησκευτική.

Ο ναός της Χρυσοσπηλιώτισσας (οδό Αιόλου 60) θεμελιώθηκε το 1863. Στη θέση αυτή βρισκόταν άλλοτε μια παλαιά μετρίων διαστάσεων εκκλησία, ρυθμού βασιλικής με αντηρίδες στις πλάγιες όψεις, η οποία ερειπώθηκε σε μεγάλο βαθμό κατά την περίοδο της Επανάστασης. Μετά την απελευθέρωση επισκευάστηκε προχείρως από τους ενορίτες της, οι οποίοι στη συνέχεια αγόρασαν τα παρακείμενα οικόπεδα (με πρωτεργάτη τον Σπύρο Παυλίδη, ιδιοκτήτη της γειτονικής σοκολατοποιΐας), επιδιώκοντας την ανέγερση στο ίδιο σημείο ενός μεγαλύτερου ναού. Τα σχέδια εκπονήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Δημήτριο Ζέζο, ο οποίος θεωρείται εισηγητής μιας "ελληνο-βυζαντινής" αρχιτεκτονικής ρυθμολογίας και ο νέος ναός θεμελιώθηκε το 1863 και ολοκληρώθηκε μόλις το 1892, μετά από αλλεπάλληλους εράνους. Καθώς ο Ζέζος είχε αποβιώσει από το 1857, την

οικοδομή επέβλεπε μέχρι το 1878 ο Π. Κάλκος (1810-1878) και, μετά το θάνατο και εκείνου, ο Ernst Ziller, στον οποίο οφείλεται πιθανότατα η σχεδίαση του τέμπλου.

Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά (Πρυτανείου 1, Πλάκα) βρίσκεται στα Αναφιώτικα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτη και εκτιμάται ότι η ονομασία του προέρχεται θρυλική οικογένεια της Κωνσταντινούπολης που είχε μάλιστα ως μέλος τον  αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μιχαήλ Α΄ Ραγκαβέ (811-813). Ο πρώτος ναός χτίστηκε τον 9ο αιώνα με χαρακτηριστικά αρχαίου ναού (σώζονται δύο κιονόκρανα, ένα ιωνικού ρυθμού στη βορειοανατολική πλευρά του ναού κι ένα κορινθιακού ρυθμού που στηρίζει την Αγία Τράπεζα), ο οποίος καταστράφηκε από άγνωστη αιτία. Ο δεύτερος ναός, που χτίστηκε τον 11ο αι., απέκτησε τη σημερινή μορφή του μετά από εργασίες συντήρησης το 1979-1980.

Ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παντανάσσης στην πλατεία Μοναστηρακίου Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους αλλά και πιο άγνωστους ναούς της Αθήνας.  Βρίσκεται κοντά στη συμβολή της οδού Αθηνάς με την οδό Ερμού, στην πλατεία Μοναστηρακίου, στην οποία έδωσε το όνομά του, όπως εξάλλου και σε ολόκληρη την περιοχή. Κι αυτό, γιατί σε μεταβυζαντινό σιγίλιο του 1678, ο ναός αναφέρεται ως Μεγάλο Μοναστήρι. Επίσης, στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι την περίοδο της φραγκοκρατίας είχε προσαρτηθεί στη Μονή της Καισαριανής ως μοναστήρι «ανδρώον». Κατά την περίοδο στην οποία αναφέρεται το σιγίλιο, το μοναστήρι λειτουργούσε ως «γυναικείον καταγώγιον», δηλαδή ως γυναικεία μονή. Απ’ το 1690 και μετά όμως, ο ναός της Παντάνασσας έγινε ενοριακός, όπως επίσης ενοριακή μονή έγινε και η Καισαριανή. Απ’ την επανάσταση και μετά, η ονομασία Μεγάλο Μοναστήρι εξέπεσε σε Μικρομονάστηρο ή Μοναστηράκι. Τα κελιά της Μονής βρίσκονταν στη θέση της σημερινής πλατείας, ενώ όλη η περιοχή ήταν γεμάτη από μικρομάγαζα, από τα οποία πολλά βρίσκονται ακόμα στη γειτονική οδό Πανδρόσου. Ο ναός είναι καμαροσκέπαστη βασιλική, τύπος ναού που χαρακτηρίζει τη μεταβατική αρχιτεκτονική, όπως και τον γενικότερο  μεταβατικό χαρακτήρα της εποχής, δηλαδή τη μετάβαση από την παλαιοχριστιανική βασιλική στον σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό αλλά και – αντίστοιχα, με μιαν ευρεία έννοια – και τη μετάβαση από την ύστερη αρχαιότητα στον βυζαντινό και μεσαιωνικό κόσμο.

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου (Αδριανού & Αγίου Φιλίππου 1) βρίσκεται στο Μοναστηράκι, στη συμβολή των οδών Αγίου Φιλίππου 20 και Αδριανού 19. Στον τόπο όπου έχει κτισθεί η σημερινή, τρίτη στη σειρά, εκκλησία, σύμφωνα με τις Απόκρυφες Πράξεις του Αποστόλου Φιλίππου, ο Άγιος αντιμετώπισε θαυματουργικά («εβύθισε ζώντα») τον Αρχιερέα (η Γραμματέα) των Ιουδαίων Ανανία, ενώ, σύμφωνα με άλλη παράδοση, που διασώζει ο αοίδιμος αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος ο Παπαδόπουλος, είναι ο τόπος του μαρτυρίου του Αποστόλου, ο όποιος, πάντοτε κατά την παράδοση, δίδαξε επί δύο χρόνια στην Αθήνα. Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή στον χώρο κτίστηκε τρίκλιτη βασιλική, που ίχνη της σώζονταν, σύμφωνα με αρχαιολογικές έρευνες, κάτω από το δάπεδο του σημερινού ναού, ενώ αργότερα, στη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, οικοδομήθηκε άλλη, η οποία καταστράφηκε το 1827 από τον Κιουταχή, για ν' αναστηλωθεί εκ νέου το 1833. Η σαθρότητα όμως του οικοδομήματος επέβαλε το 1960 την ανέγερση, επάνω στα παλαιά θεμέλια, του σημερινού ναού. Από την παλαιά εκκλησία διατηρήθηκε το τέμπλο, έργο του έτους 1849. Άλλες εκτενέστερες επισκευές, αναγκαίες λόγω των σεισμών του 1981 και του 1999, έγιναν πρόσφατα, με αποτέλεσμα ο ναός να λάβει τη σημερινή κομψή του μορφή. Σήμερα στην εκκλησία του Αγίου Φιλίππου φυλάσσεται μικρό τεμάχιο από το ιερό του λείψανο, που παραχωρήθηκε τον Ιούλιο του 1989 από τη Μονή Agostiniane

S. Lucia της Ρώμης. Επίσης φυλάσσονται οι εφέστιες εικόνες της Παναγίας, που προέρχεται από την εκκλησία της Παναγίας της Βλασαρούς (που υπήρχε μέσα στην Αρχαία Αγορά και κατεδαφίστηκε το 1932), καθώς και της Αγίας Παρασκευής, που υπήρχε στην ομώνυμη εκκλησία που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Ηφαίστου και Νίσου.

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη στον λόφο του Φιλοπάππου χρονολογείται στον 12ο αι. και ανήκει στον τύπο της καμαρωτής μονόκλιτης βασιλικής. Ο ναός είναι κτισμένος στη θέση του βόρειου πύργου της πύλης του Διατειχίσματος που έφερε το όνομα Δίπυλο υπέρ των Πυλών. Βρισκόταν σε επαφή με μικρό κτίσμα υπό την μορφή ναού, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση της προστασίας των πυλών από κάποια θεότητα. Η οικοδόμηση του Λουμπαρδιάρη πιθανόν συνδέεται με την τελευταία φάση του Διατειχίσματος, τον 12ο αι. μ.Χ. Στο εσωτερικό σώζονται τοιχογραφίες που η κτητορική επιγραφή τις ανάγει στο 1732. Το επίθετο Λουμπαρδιάρης (Κανονιέρης) συνδέεται με την παράδοση της σωτηρίας του ναού από θαύμα την παραμονή της γιορτής του Αγίου, γύρω στα 1640-1650, όταν ο Τούρκος φρούραρχος της Ακρόπολης Γιουσούφ κανονιοβόλησε από τα Προπύλαια τον Ναό. Την επομένη έπεσε κεραυνός στα Προπύλαια και σκότωσε τον Γιουσούφ και όλη του την οικογένεια. Το αρχικό κτίσμα, στο πέρασμα των αιώνων, έχει υποστεί πολλές αλλαγές, ενώ η σημερινή του μορφή οφείλεται στην ανακατασκευή της μεταβυζαντινής φάσης του ναού από τον Δημήτρη Πικιώνη.

Ο Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου ή Παναγία της Ρόμβης βρίσκεται στην οδό Ευαγγελιστρίας 10, κοντά στη Μητρόπολη και άρχισε να οικοδομείται το 1601. Ο ναός της Παναγίας της Ρόμβης είναι μια τρίκλιτη βασιλική, κτισμένη επί Τουρκοκρατίας, που πιθανότατα ανήκε στην Αθηναϊκή οικογένεια Ρόμπη ή Ρούμπη. Στη βόρεια πλευρά του ναού υπάρχει πρόσκτισμα (που χωρίζεται από αυτόν με κιονοστοιχία), στο οποίο υπάρχουν δύο επιμήκη διαμερίσματα (το βορειότερο των οποίων χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς ως παρεκκλήσιο). Επισκευές που έγιναν στον ναό κατά τον 19ο αιώνα, παραμόρφωσαν εν μέρει τις εξωτερικές του πλευρές.


 clickatlife.gr