Το Eurogroup και η Γερμανία πήραν μια εντελώς απαράδεκτη αλλά
και υψηλού ρίσκου για την Ευρώπη απόφαση. Για να βοηθήσει την Κύπρο να
ξεπεράσει την τραπεζική κρίση απαίτησε την μετατροπή μέρους των
καταθέσεων σε μετοχές τραπεζών.
Το συνολικό κόστος σωτηρίας της Κύπρου έχει υπολογιστεί σε
περίπου 17δισ ευρώ. Όμως παρά το σχετικά αμελητέο ποσό για τα ευρωπαϊκά
δεδομένα, το ΔΝΤ αλλά και η Γερμανική κυβέρνηση μαζί με την Ολλανδία και
την Φιλανδία, απαίτησαν την συμμετοχή της Κύπρου με κάποιο τρόπο.
Ο τρόπος στον οποίο κατέληξαν αποτελεί μια πραγματικά επικίνδυνη παγκόσμια πρωτοτυπία. Μετατρέψανε μέρος των καταθέσεων των τραπεζών, σε μετοχές για να ενισχύσουν την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών.
Με λίγα λόγια, υποβάθμισαν τις καταθέσεις. Αυτό είναι ένα τραγικά μεγάλο λάθος διότι ουσιαστικά αναιρεί την εγγύηση των καταθέσεων και την εμπιστοσύνη των καταθετών στις τράπεζες. Η ΕΕ ξεπέρασε τα γενικώς αποδεκτά όρια της ιερότητας των καταθέσεων.
Πολιτική απόφαση. Ελλάς. Κύπρος. Ακολουθούν Ιταλία και Ισπανία;
Η απόφαση του Eurogroup δεν είναι ένα λάθος που έγινε υπό την πίεση του χρόνου ή από λανθασμένους υπολογισμούς. Ήταν μία εσκεμμένη απόφαση που συζητείτο εδώ και μήνες.
Δεν ήταν οικονομική αλλά άκρως πολιτική απόφαση. Άλλωστε τα μεγέθη είναι μικρά. Υπήρχαν επίσης άλλες εναλλακτικές λύσεις που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει, αλλά δεν έγιναν δεκτές.
Εδώ πρέπει να πούμε πως η αξιοπιστία της Επιτροπής έχει υποστεί πλήγματα έπειτα από συνεχή λάθη και οι Γερμανοί πλέον δεν την λαμβάνουν υπόψιν τους (ιδίως τον Μπαρόσο).
Με άλλα λόγια, θέλανε να περάσουν ένα μήνυμα όχι μόνο στους Κυπρίους αλλά και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται σε παρόμοια θέση. Το ερώτημα είναι γιατί ρίχνουν κηροζίνη στην φωτιά, ειδικά τώρα που η Ιταλία βρίσκεται σε πολιτικά ευαίσθητη περίοδο.
Όταν η επόμενη χώρα πάει να ζητήσει χρήματα τι άλλο θα σκαρφιστούν; Στην Ιρλανδία πήραν τα χρήματα από τα ασφαλιστικά ταμεία, στην Ελλάδα κούρεψαν τους ομολογιούχους, στην Κύπρο τις καταθέσεις.
Στην Ιταλία και την Ισπανία τι θα κάνουν; Ήταν απλώς μία απόφαση που ελήφθη, υπό την πίεση των εκλογών που έρχονται και της έντονης αμφισβήτησης των πολιτών του βορρά για τις νότιες χώρες;
Επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα
Δεν είναι ξεκάθαρο πως θα αντιδράσουν οι αγορές στις νέες εξελίξεις. Το μέγεθος είναι πολύ μικρό αλλά το γεγονός πως μειώθηκαν καταθέσεις αποτελεί επαναστατική αλλαγή και μια τεράστια μετατόπιση παραδείγματος.
Η Ευρώπη συμπεριφέρεται όπως η χειρότερη τριτοκοσμική χώρα. Η απόφαση αυτή, πυροδότησε το πρώτο "Κοραλίτο" (προσωρινό κλείσιμο τραπεζών, προσωρινή δέσμευση καταθέσεων) στην Ευρωζώνη.
Βραχυπρόθεσμα οι επιπτώσεις θα εξαρτηθούν από τις αποφάσεις στο Κυπριακό κοινοβούλιο. Η αβεβαιότητα και τα ερωτήματα είναι πολλά.
Αν το κοινοβούλιο ψηφίσει και αποδεχθεί το κούρεμα, τότε η Κύπρος ενδέχεται να αποφύγει την άμεση χρεοκοπία αλλά η ζημία στην έννοια "ασφάλεια των καταθέσεων" έχει γίνει.
Αν όμως δεν ψηφιστεί τότε η Ευρωπαϊκή κρίση αναβαθμίζεται ξανά. Μπορεί η Κύπρος να απειλήσει με έξοδο από την Ευρωζώνη; Θα πειστεί η Ευρώπη να αλλάξει έστω και λίγο τις αποφάσεις τις;
Η ψηφοφορία αναβλήθηκε για την Δευτέρα διότι δεν φαίνεται να υπάρχει η απαραίτητη πλειοψηφία και ίσως γιατί, αν οι αγορές (που θα είναι ανοιχτές) αντιδράσουν, τότε ίσως να μαλακώσει η Γερμανία.
Θα μπορούσε η Κύπρος να επιβιώσει χωρίς την βοήθεια της ΕΖ; Το άμεσο κόστος μιας πιθανής εξόδου είναι μεγάλο και το κοινωνικό ακόμα μεγαλύτερο, έστω και αν σε λίγα χρόνια οι εισπράξεις από τα ενεργειακά αποθέματα ίσως να επουλώσουν τις πληγές.
Το βασικό πρόβλημα με το σενάριο εξόδου δεν είναι οικονομικό αλλά γεωστρατηγικό. Η Κύπρος είναι μια διχοτομημένη χώρα και χρειάζεται την Ευρώπη για πολιτικούς λόγους. Εκτός και αν μπορέσει να αναδιατάξει τις συμμαχίες τις πολύ γρήγορα, μια έξοδος μπορεί να αποβεί καταστροφική.
Τι θα γίνει και στις άλλες χώρες που πρέπει να επανακεφαλαιοποιήσουν τις τράπεζές τους, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία;
Η απειλή του Eurogroup θα μπορούσε να επαναληφθεί; Τι σημαίνει αυτό για τις Ελληνικές καταθέσεις; Πόσο ασφαλείς είναι ειδικά τώρα που η Ελληνική κυβέρνηση διαπραγματεύεται την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τις απολύσεις στο δημόσιο;
Τι θα γίνει στο τραπεζικό σύστημα και στις καταθέσεις σε άλλες χώρες όταν ανακοινωθεί ότι άρχισαν διαπραγματεύσεις για την ενεργοποίηση του μηχανισμού διάσωσης; Το κουτί της Πανδώρας μισό-άνοιξε με το Ελληνικό PSI. Τώρα είναι πλέον ορθάνοιχτο με του απλούς καταθέτες να επιβαρύνονται με το κόστος διάσωσης.
Το ΔΝΤ έχει κάνει όλους τους υπολογισμούς για την βιωσιμότητα του Κυπριακού χρέους, σίγουρα χωρίς να λάβει υπόψιν του τις επιπτώσεις μια τέτοια απόφασης.
Με λίγα λόγια τα βάσανα για την Κύπρο μόλις τώρα άρχισαν. Οι αναλύσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους ήταν πάντα ασκήσεις επί χάρτου. Τώρα πλέον είναι επιστημονική φαντασία.
Οι οπαδοί των θεωριών συνωμοσίας θα μπορούσαν να ισχυριστούν πως γίνονται όλα επίτηδες με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της Γερμανία. Πως; Απλά αν οι καταθέσεις ταξιδέψουν προς Γερμανία ή άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες, τότε σε ενδεχόμενη έξοδο και διάσπαση θα μπορέσουν να κρατήσουν τα χρήματα των μή κατοίκων ΕΕ.
Οι Κυπριακές καταθέσεις με αριθμούς
Οι συνολικές καταθέσεις στην Κύπρο είναι περίπου 68 δισ. ευρώ. Από αυτά τα 68δις τα 42δις ανήκουν σε κατοίκους του νησιού. Τα 4.7δισ. ευρώ είναι σε Ευρωπαίους (μη Κύπριους, μάλλον Έλληνες) ενώ τα υπόλοιπα 20δισ. ευρώ είναι ξένων. Η τρόικα υπολογίζει να μαζέψει 5.8 δισ. ευρώ μέσω της διαδικασίας κουρέματος/μετατροπής σε μετοχές.
Οι περισσότεροι καταθέτες πιάστηκαν στον ύπνο. Μερικά ελληνικά κεφάλαια επαναπατρίστηκαν από την Κύπρο ξανά πίσω στην Ελλάδα.
Υπολογίζεται πως από τα αρχικά 5 δισ. ευρώ, που πέταξαν για Κύπρο τα 1.8 δισ. ευρώ γύρισαν πίσω. Άρα οι Έλληνες καταθέτες θα υποστούν μια ζημία της τάξεως των 200-300εκ. Επίσης μόνο το Ιανουάριο 627 εκ. ευρώ ξένων (εκτός ΕΕ) πήγαν προς Κύπρο. Αυτό είναι σίγουρο πως θα αλλάξει τις επόμενες μέρες, όταν ανοίξουν ξανά οι τράπεζες.
Απαράδεκτη απόφαση η ανταλλαγή καταθέσεων με μετοχές.
Στο παρελθόν και σε άλλες χώρες, καταθέτες έχουν χάσει χρήματά τους, όταν μια τράπεζα χρεοκόπησε. Η διαδικασία είναι γνωστή. Οι πρώτοι που χάνουν τα χρήματά τους είναι οι μέτοχοι, μετά σειρά έχουν οι κάτοχοι ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης, μετά οι ομολογιούχοι.
Οι καταθέσεις έρχονται τελευταίες και μόνο όσες δεν είναι εγγυημένες από το κράτος. Δηλαδή για να χάσει χρήματα ο καταθέτης πρέπει πρώτα να υποστούν ζημίες όλοι οι υπόλοιποι και τελευταίος ζημιώνεται ο καταθέτης. Μάλιστα για πολλές δεκαετίες σε προηγμένες χώρες, κανένας δεν είχε χάσει τα χρήματά του ανεξαρτήτως ύψους καταθέσεων.
Τα τελευταία δε χρόνια οι τράπεζες έχουν εκδώσει ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης τα οποία μετατρέπονται σε μετοχές, αν ύπαρξη μείωση κεφαλαίων. Με τέτοιου είδους ομόλογα που ονομάζονται COCO (αγγλιστί Contingent Converted Capital) θα γίνει και η ανακεφαλαιοποίηση των Ελληνικών τραπεζών τους επόμενους μήνες.
Όλα αυτά το Eurogroup, τα πέταξε από το παράθυρο και χρησιμοποίησε τις καταθέσεις ως COCO. Δηλαδή τις μετέτρεψε υποχρεωτικά σε μετοχές. Αυτό είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη εξέλιξη για τις καταθέσεις σε όλες τις χώρες της Ευρώπη και όχι μόνο της Κύπρου ή της Ελλάδος.
Πως έφτασε η Κύπρος σε αυτό το σημείο;
Είναι ξεκάθαρο πως η Κύπρος έχει τεράστιο πρόβλημα. Οι τράπεζες μεγάλωσαν σε τέτοιο βαθμό, που το ενεργητικό τους ήταν 8 φορές το ΑΕΠ της χώρας.
Κάτι ανάλογο δηλαδή με την Ισλανδία και την Ιρλανδία (επίσης Ελβετία, Αγγλία). Το σημείο καμπής ήταν η απόφαση της Μαρφίν να αγοράσει την Λαϊκή τράπεζα και να μεταφέρει την έδρα της στην Κύπρο.
Η Μαρφίν ως ελληνική τράπεζα είχε μεγάλη έκθεση σε Ελληνικά νοικοκυριά, αλλά πρωτίστως σε ομόλογα Ελληνικού δημοσίου. Παρόμοια ρίσκα είχαν και άλλες Κυπριακές τράπεζες.
Με την Ελλάδα να χρεοκοπεί την συνεχιζόμενη ύφεση, οι ζημίες στις κυπριακές τράπεζες πολλαπλασιάστηκαν. Είναι επίσης αλήθεια πως η διαχείριση των δημοσιονομικών τα τελευταία χρόνια δεν ήταν σωστή.
Το 2008 το χρέος ήταν κάτω από το 50% του ΑΕΠ και μέσα σε 4 χρόνια είχε πεταχτεί στα 85%.
Έτσι η Κύπρος βρέθηκε σε παρόμοια θέση με αυτή της Ιρλανδίας πριν από μερικά χρόνια. Το δίλημμα τέθηκε από την ΕΚΤ, η οποία αρνήθηκε να παράσχει ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα αν δεν υπήρχε συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Ευρώπης.
Στην Ιρλανδία, οι φορολογούμενοι πήραν το κόστος, ενώ στην Κύπρο οι καταθέτες αλλά και οι φορολογούμενοι.
Πολλοί μπορούν να υποστηρίξουν πως αυτό είναι το τέλειο παράδειγμα κοινωνικοποίησης των τραπεζών. Τα κόμματα τις αριστεράς (Die Linke στην Γερμανία, Συ.Ρι.Ζα. στην Ελλάδα) πρέπει να ευτυχούν.
Το σύνθημα οι τράπεζες στο λαό γίνεται πραγματικότητα. Το μόνο πρόβλημα είναι πως κανένας δεν ρώτησε αν οι καταθέτες, θέλουν να γίνουν μέτοχοι σε χρεοκοπημένες τράπεζες.
Γιατί το λένε "τέλος" και γιατί η εγγύηση των καταθέσεων απέτυχε;
Η οδηγία της ΕΕ 94/19 ασχολείται με την εγγύηση των καταθέσεων στην Ευρώπη. Από 31 Δεκ. 2010 το ελάχιστο εγγυημένο ποσό κατάθεσης είναι 100,000.
Γιατί λοιπόν απαιτούν την μείωση κατά 6.75% για καταθέσεις λιγότερες από 100,000; Και για ποιο λόγο βαφτίστηκε φόρος ή τέλος;
Η χρήση της λέξης φόρος γίνεται για να αποφευχθεί η κατηγορία της κατάσχεσης ιδιαίτερα από ξένους καταθέτες. Η Κύπρος έχει υπογράψει τουλάχιστον 23 διμερείς συμφωνίες που δεν επιτρέπουν την κατάσχεση περιουσίας ξένων.
Γιατί όμως δεν ενεργοποιήθηκε ο αυτόματος μηχανισμός εγγύησης των καταθέσεων; Εδώ τα επιχειρήματα διαστρεβλώνουν την λογική. Οι τράπεζες τυπικά δεν έχουν αρνηθεί να επιστρέψουν τα χρήματα ούτε είναι χρεοκοπημένες αφού μετατρέψανε τις καταθέσεις σε μετοχικό κεφάλαιο. Με λίγα λόγια Κοσκωτάς (για όσους τον θυμούνται αλλά με κρατική βούλα). Οι τράπεζες δεν κήρυξαν χρεοκοπία!
Ό,τι και να πούμε είναι λίγο. Η εγγύηση των καταθέσεων πέθανε. Όποιος πιστεύει πως τα χρήματά του είναι ασφαλή μέχρι του ποσού των 100,000 ονειρεύεται. Η ΕΕ κατόρθωσε πρώτα με το PSI να εισαγάγει αμφιβολίες για την ασφάλεια των κρατικών ομολόγων και κάνει το ίδιο με τις καταθέσεις.
Ύψιστο Δημόσιο Συμφέρον
Τέτοιου είδους αποφάσεις παίρνονται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Όταν η Ελλάδα άλλαξε μονομερώς τους όρους των ομολόγων με ένα απλό νόμο, το έκανε βασιζόμενη στο άρθρο 9 του 593/2008.
Το άρθρο αυτό επιτρέπει σε μια χώρα μέλος να κάνει σχεδόν ότι θέλει αν επικαλεστεί το ύψιστο δημόσιο συμφέρον.
Διαβάζοντας την εισηγητική έκθεση του Κυπριακού νόμου αν και δεν το λέει ανοιχτά, το περιγράφει σαν αναγκαστικό μέτρο.
Συμπέρασμα
Για δεύτερη φορά η ΕΕ, δείχνει το πόσο ανώριμη είναι. Με τον βιασμό των καταθέσεων παραβιάζει μια από τις βασικές αρχές, όχι μόνο τραπεζικής συμπεριφοράς αλλά και της ανοιχτής οικονομίας και του δικαιώματος της ιδιοκτησίας.
Αναρωτιέμαι τι θα γίνει στην περίπτωση της Ιταλίας ή Ισπανίας. Η ΕΕ συνεχίζει να εκπλήσσει αρνητικά όλο και περισσότερο.
*Ο Ανδρέας Κούτρας εργάζεται στο Λονδίνο ως αναλυτής του Ευρωπαϊκού χρέους και τραπεζικών προϊόντων στην ITC Markets. Ως φυσικός ειδικεύεται στην Γενική θεωρία της Σχετικότητας και την Κοσμολογία.
Ο τρόπος στον οποίο κατέληξαν αποτελεί μια πραγματικά επικίνδυνη παγκόσμια πρωτοτυπία. Μετατρέψανε μέρος των καταθέσεων των τραπεζών, σε μετοχές για να ενισχύσουν την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών.
Με λίγα λόγια, υποβάθμισαν τις καταθέσεις. Αυτό είναι ένα τραγικά μεγάλο λάθος διότι ουσιαστικά αναιρεί την εγγύηση των καταθέσεων και την εμπιστοσύνη των καταθετών στις τράπεζες. Η ΕΕ ξεπέρασε τα γενικώς αποδεκτά όρια της ιερότητας των καταθέσεων.
Πολιτική απόφαση. Ελλάς. Κύπρος. Ακολουθούν Ιταλία και Ισπανία;
Η απόφαση του Eurogroup δεν είναι ένα λάθος που έγινε υπό την πίεση του χρόνου ή από λανθασμένους υπολογισμούς. Ήταν μία εσκεμμένη απόφαση που συζητείτο εδώ και μήνες.
Δεν ήταν οικονομική αλλά άκρως πολιτική απόφαση. Άλλωστε τα μεγέθη είναι μικρά. Υπήρχαν επίσης άλλες εναλλακτικές λύσεις που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει, αλλά δεν έγιναν δεκτές.
Εδώ πρέπει να πούμε πως η αξιοπιστία της Επιτροπής έχει υποστεί πλήγματα έπειτα από συνεχή λάθη και οι Γερμανοί πλέον δεν την λαμβάνουν υπόψιν τους (ιδίως τον Μπαρόσο).
Με άλλα λόγια, θέλανε να περάσουν ένα μήνυμα όχι μόνο στους Κυπρίους αλλά και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται σε παρόμοια θέση. Το ερώτημα είναι γιατί ρίχνουν κηροζίνη στην φωτιά, ειδικά τώρα που η Ιταλία βρίσκεται σε πολιτικά ευαίσθητη περίοδο.
Όταν η επόμενη χώρα πάει να ζητήσει χρήματα τι άλλο θα σκαρφιστούν; Στην Ιρλανδία πήραν τα χρήματα από τα ασφαλιστικά ταμεία, στην Ελλάδα κούρεψαν τους ομολογιούχους, στην Κύπρο τις καταθέσεις.
Στην Ιταλία και την Ισπανία τι θα κάνουν; Ήταν απλώς μία απόφαση που ελήφθη, υπό την πίεση των εκλογών που έρχονται και της έντονης αμφισβήτησης των πολιτών του βορρά για τις νότιες χώρες;
Επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα
Δεν είναι ξεκάθαρο πως θα αντιδράσουν οι αγορές στις νέες εξελίξεις. Το μέγεθος είναι πολύ μικρό αλλά το γεγονός πως μειώθηκαν καταθέσεις αποτελεί επαναστατική αλλαγή και μια τεράστια μετατόπιση παραδείγματος.
Η Ευρώπη συμπεριφέρεται όπως η χειρότερη τριτοκοσμική χώρα. Η απόφαση αυτή, πυροδότησε το πρώτο "Κοραλίτο" (προσωρινό κλείσιμο τραπεζών, προσωρινή δέσμευση καταθέσεων) στην Ευρωζώνη.
Βραχυπρόθεσμα οι επιπτώσεις θα εξαρτηθούν από τις αποφάσεις στο Κυπριακό κοινοβούλιο. Η αβεβαιότητα και τα ερωτήματα είναι πολλά.
Αν το κοινοβούλιο ψηφίσει και αποδεχθεί το κούρεμα, τότε η Κύπρος ενδέχεται να αποφύγει την άμεση χρεοκοπία αλλά η ζημία στην έννοια "ασφάλεια των καταθέσεων" έχει γίνει.
Αν όμως δεν ψηφιστεί τότε η Ευρωπαϊκή κρίση αναβαθμίζεται ξανά. Μπορεί η Κύπρος να απειλήσει με έξοδο από την Ευρωζώνη; Θα πειστεί η Ευρώπη να αλλάξει έστω και λίγο τις αποφάσεις τις;
Η ψηφοφορία αναβλήθηκε για την Δευτέρα διότι δεν φαίνεται να υπάρχει η απαραίτητη πλειοψηφία και ίσως γιατί, αν οι αγορές (που θα είναι ανοιχτές) αντιδράσουν, τότε ίσως να μαλακώσει η Γερμανία.
Θα μπορούσε η Κύπρος να επιβιώσει χωρίς την βοήθεια της ΕΖ; Το άμεσο κόστος μιας πιθανής εξόδου είναι μεγάλο και το κοινωνικό ακόμα μεγαλύτερο, έστω και αν σε λίγα χρόνια οι εισπράξεις από τα ενεργειακά αποθέματα ίσως να επουλώσουν τις πληγές.
Το βασικό πρόβλημα με το σενάριο εξόδου δεν είναι οικονομικό αλλά γεωστρατηγικό. Η Κύπρος είναι μια διχοτομημένη χώρα και χρειάζεται την Ευρώπη για πολιτικούς λόγους. Εκτός και αν μπορέσει να αναδιατάξει τις συμμαχίες τις πολύ γρήγορα, μια έξοδος μπορεί να αποβεί καταστροφική.
Τι θα γίνει και στις άλλες χώρες που πρέπει να επανακεφαλαιοποιήσουν τις τράπεζές τους, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία;
Η απειλή του Eurogroup θα μπορούσε να επαναληφθεί; Τι σημαίνει αυτό για τις Ελληνικές καταθέσεις; Πόσο ασφαλείς είναι ειδικά τώρα που η Ελληνική κυβέρνηση διαπραγματεύεται την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τις απολύσεις στο δημόσιο;
Τι θα γίνει στο τραπεζικό σύστημα και στις καταθέσεις σε άλλες χώρες όταν ανακοινωθεί ότι άρχισαν διαπραγματεύσεις για την ενεργοποίηση του μηχανισμού διάσωσης; Το κουτί της Πανδώρας μισό-άνοιξε με το Ελληνικό PSI. Τώρα είναι πλέον ορθάνοιχτο με του απλούς καταθέτες να επιβαρύνονται με το κόστος διάσωσης.
Το ΔΝΤ έχει κάνει όλους τους υπολογισμούς για την βιωσιμότητα του Κυπριακού χρέους, σίγουρα χωρίς να λάβει υπόψιν του τις επιπτώσεις μια τέτοια απόφασης.
Με λίγα λόγια τα βάσανα για την Κύπρο μόλις τώρα άρχισαν. Οι αναλύσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους ήταν πάντα ασκήσεις επί χάρτου. Τώρα πλέον είναι επιστημονική φαντασία.
Οι οπαδοί των θεωριών συνωμοσίας θα μπορούσαν να ισχυριστούν πως γίνονται όλα επίτηδες με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της Γερμανία. Πως; Απλά αν οι καταθέσεις ταξιδέψουν προς Γερμανία ή άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες, τότε σε ενδεχόμενη έξοδο και διάσπαση θα μπορέσουν να κρατήσουν τα χρήματα των μή κατοίκων ΕΕ.
Οι Κυπριακές καταθέσεις με αριθμούς
Οι συνολικές καταθέσεις στην Κύπρο είναι περίπου 68 δισ. ευρώ. Από αυτά τα 68δις τα 42δις ανήκουν σε κατοίκους του νησιού. Τα 4.7δισ. ευρώ είναι σε Ευρωπαίους (μη Κύπριους, μάλλον Έλληνες) ενώ τα υπόλοιπα 20δισ. ευρώ είναι ξένων. Η τρόικα υπολογίζει να μαζέψει 5.8 δισ. ευρώ μέσω της διαδικασίας κουρέματος/μετατροπής σε μετοχές.
Οι περισσότεροι καταθέτες πιάστηκαν στον ύπνο. Μερικά ελληνικά κεφάλαια επαναπατρίστηκαν από την Κύπρο ξανά πίσω στην Ελλάδα.
Υπολογίζεται πως από τα αρχικά 5 δισ. ευρώ, που πέταξαν για Κύπρο τα 1.8 δισ. ευρώ γύρισαν πίσω. Άρα οι Έλληνες καταθέτες θα υποστούν μια ζημία της τάξεως των 200-300εκ. Επίσης μόνο το Ιανουάριο 627 εκ. ευρώ ξένων (εκτός ΕΕ) πήγαν προς Κύπρο. Αυτό είναι σίγουρο πως θα αλλάξει τις επόμενες μέρες, όταν ανοίξουν ξανά οι τράπεζες.
Απαράδεκτη απόφαση η ανταλλαγή καταθέσεων με μετοχές.
Στο παρελθόν και σε άλλες χώρες, καταθέτες έχουν χάσει χρήματά τους, όταν μια τράπεζα χρεοκόπησε. Η διαδικασία είναι γνωστή. Οι πρώτοι που χάνουν τα χρήματά τους είναι οι μέτοχοι, μετά σειρά έχουν οι κάτοχοι ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης, μετά οι ομολογιούχοι.
Οι καταθέσεις έρχονται τελευταίες και μόνο όσες δεν είναι εγγυημένες από το κράτος. Δηλαδή για να χάσει χρήματα ο καταθέτης πρέπει πρώτα να υποστούν ζημίες όλοι οι υπόλοιποι και τελευταίος ζημιώνεται ο καταθέτης. Μάλιστα για πολλές δεκαετίες σε προηγμένες χώρες, κανένας δεν είχε χάσει τα χρήματά του ανεξαρτήτως ύψους καταθέσεων.
Τα τελευταία δε χρόνια οι τράπεζες έχουν εκδώσει ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης τα οποία μετατρέπονται σε μετοχές, αν ύπαρξη μείωση κεφαλαίων. Με τέτοιου είδους ομόλογα που ονομάζονται COCO (αγγλιστί Contingent Converted Capital) θα γίνει και η ανακεφαλαιοποίηση των Ελληνικών τραπεζών τους επόμενους μήνες.
Όλα αυτά το Eurogroup, τα πέταξε από το παράθυρο και χρησιμοποίησε τις καταθέσεις ως COCO. Δηλαδή τις μετέτρεψε υποχρεωτικά σε μετοχές. Αυτό είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη εξέλιξη για τις καταθέσεις σε όλες τις χώρες της Ευρώπη και όχι μόνο της Κύπρου ή της Ελλάδος.
Πως έφτασε η Κύπρος σε αυτό το σημείο;
Είναι ξεκάθαρο πως η Κύπρος έχει τεράστιο πρόβλημα. Οι τράπεζες μεγάλωσαν σε τέτοιο βαθμό, που το ενεργητικό τους ήταν 8 φορές το ΑΕΠ της χώρας.
Κάτι ανάλογο δηλαδή με την Ισλανδία και την Ιρλανδία (επίσης Ελβετία, Αγγλία). Το σημείο καμπής ήταν η απόφαση της Μαρφίν να αγοράσει την Λαϊκή τράπεζα και να μεταφέρει την έδρα της στην Κύπρο.
Η Μαρφίν ως ελληνική τράπεζα είχε μεγάλη έκθεση σε Ελληνικά νοικοκυριά, αλλά πρωτίστως σε ομόλογα Ελληνικού δημοσίου. Παρόμοια ρίσκα είχαν και άλλες Κυπριακές τράπεζες.
Με την Ελλάδα να χρεοκοπεί την συνεχιζόμενη ύφεση, οι ζημίες στις κυπριακές τράπεζες πολλαπλασιάστηκαν. Είναι επίσης αλήθεια πως η διαχείριση των δημοσιονομικών τα τελευταία χρόνια δεν ήταν σωστή.
Το 2008 το χρέος ήταν κάτω από το 50% του ΑΕΠ και μέσα σε 4 χρόνια είχε πεταχτεί στα 85%.
Έτσι η Κύπρος βρέθηκε σε παρόμοια θέση με αυτή της Ιρλανδίας πριν από μερικά χρόνια. Το δίλημμα τέθηκε από την ΕΚΤ, η οποία αρνήθηκε να παράσχει ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα αν δεν υπήρχε συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Ευρώπης.
Στην Ιρλανδία, οι φορολογούμενοι πήραν το κόστος, ενώ στην Κύπρο οι καταθέτες αλλά και οι φορολογούμενοι.
Πολλοί μπορούν να υποστηρίξουν πως αυτό είναι το τέλειο παράδειγμα κοινωνικοποίησης των τραπεζών. Τα κόμματα τις αριστεράς (Die Linke στην Γερμανία, Συ.Ρι.Ζα. στην Ελλάδα) πρέπει να ευτυχούν.
Το σύνθημα οι τράπεζες στο λαό γίνεται πραγματικότητα. Το μόνο πρόβλημα είναι πως κανένας δεν ρώτησε αν οι καταθέτες, θέλουν να γίνουν μέτοχοι σε χρεοκοπημένες τράπεζες.
Γιατί το λένε "τέλος" και γιατί η εγγύηση των καταθέσεων απέτυχε;
Η οδηγία της ΕΕ 94/19 ασχολείται με την εγγύηση των καταθέσεων στην Ευρώπη. Από 31 Δεκ. 2010 το ελάχιστο εγγυημένο ποσό κατάθεσης είναι 100,000.
Γιατί λοιπόν απαιτούν την μείωση κατά 6.75% για καταθέσεις λιγότερες από 100,000; Και για ποιο λόγο βαφτίστηκε φόρος ή τέλος;
Η χρήση της λέξης φόρος γίνεται για να αποφευχθεί η κατηγορία της κατάσχεσης ιδιαίτερα από ξένους καταθέτες. Η Κύπρος έχει υπογράψει τουλάχιστον 23 διμερείς συμφωνίες που δεν επιτρέπουν την κατάσχεση περιουσίας ξένων.
Γιατί όμως δεν ενεργοποιήθηκε ο αυτόματος μηχανισμός εγγύησης των καταθέσεων; Εδώ τα επιχειρήματα διαστρεβλώνουν την λογική. Οι τράπεζες τυπικά δεν έχουν αρνηθεί να επιστρέψουν τα χρήματα ούτε είναι χρεοκοπημένες αφού μετατρέψανε τις καταθέσεις σε μετοχικό κεφάλαιο. Με λίγα λόγια Κοσκωτάς (για όσους τον θυμούνται αλλά με κρατική βούλα). Οι τράπεζες δεν κήρυξαν χρεοκοπία!
Ό,τι και να πούμε είναι λίγο. Η εγγύηση των καταθέσεων πέθανε. Όποιος πιστεύει πως τα χρήματά του είναι ασφαλή μέχρι του ποσού των 100,000 ονειρεύεται. Η ΕΕ κατόρθωσε πρώτα με το PSI να εισαγάγει αμφιβολίες για την ασφάλεια των κρατικών ομολόγων και κάνει το ίδιο με τις καταθέσεις.
Ύψιστο Δημόσιο Συμφέρον
Τέτοιου είδους αποφάσεις παίρνονται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Όταν η Ελλάδα άλλαξε μονομερώς τους όρους των ομολόγων με ένα απλό νόμο, το έκανε βασιζόμενη στο άρθρο 9 του 593/2008.
Το άρθρο αυτό επιτρέπει σε μια χώρα μέλος να κάνει σχεδόν ότι θέλει αν επικαλεστεί το ύψιστο δημόσιο συμφέρον.
Διαβάζοντας την εισηγητική έκθεση του Κυπριακού νόμου αν και δεν το λέει ανοιχτά, το περιγράφει σαν αναγκαστικό μέτρο.
Συμπέρασμα
Για δεύτερη φορά η ΕΕ, δείχνει το πόσο ανώριμη είναι. Με τον βιασμό των καταθέσεων παραβιάζει μια από τις βασικές αρχές, όχι μόνο τραπεζικής συμπεριφοράς αλλά και της ανοιχτής οικονομίας και του δικαιώματος της ιδιοκτησίας.
Αναρωτιέμαι τι θα γίνει στην περίπτωση της Ιταλίας ή Ισπανίας. Η ΕΕ συνεχίζει να εκπλήσσει αρνητικά όλο και περισσότερο.
*Ο Ανδρέας Κούτρας εργάζεται στο Λονδίνο ως αναλυτής του Ευρωπαϊκού χρέους και τραπεζικών προϊόντων στην ITC Markets. Ως φυσικός ειδικεύεται στην Γενική θεωρία της Σχετικότητας και την Κοσμολογία.
