Ας φωτίσουμε την άλλη Ελλάδα…

“Τούτη την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς, και πλούσιοι και φτωχοί, και πολιτικοί και στρατιωτικοί, και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι. Όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσομεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί να τη φυλάμε κι όλοι μαζί, και να μη λέγει ούτε ο δυνατός “εγώ”, ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς “εγώ”; Όταν αγωνιστεί μόνος του και φκιάσει ή χαλάσει, να λέγει “εγώ”. Όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν, τότε να λέμε “εμείς”. Είμαστε στο “εμείς” κι όχι στο “εγώ”.”, λέει για την πατρίδα ο Μακρυγιάννης στα Απομνημονεύματα του.

Συνήθως, σε καιρούς δύσκολους και σκληρούς, την πατρίδα επικαλούνται πολλοί εξυπηρετώντας ποικίλους σκοπούς και συμφέροντα. Ο Δημήτρης Ψυχογιός, σε άρθρο του στο ‘ΒΗΜΑ’ της 24^ης Μαρτίου 2012, ρωτάει «Η Ελλάδα έχει ανάγκη σήμερα από τον πατριωτισμό των πολιτών της ή από τη φιλοπατρία τους;» και απαντά «Τελικά, η φιλοπατρία είναι δυσκολότερη από τον πατριωτισμό, όπως και το «φιλόπατρις» κλίνεται πιο δύσκολα από το «πατριώτης». Αλλά αυτό χρειαζόμαστε σήμερα.», θεωρώντας ότι «…η φιλοπατρία είναι αρχέγονη και ενστικτώδης κατάσταση… ενώ ο πατριωτισμός είναι πολιτική έννοια που εμφανίστηκε με τη Γαλλική Επανάσταση…».


Φιλοπατρία, λοιπόν. Πιστεύω πολύ βαθιά ότι ύψιστη έκφραση φιλοπατρίας του Έλληνα πολίτη σήμερα είναι η συμβολή του, με όσες δυνάμεις διαθέτει, ώστε να επανέλθει στο κέντρο της συζήτησης στην κοινωνία το αίτημα για ουσιαστική Παιδεία, που θα αποτελέσει τον βασικό παράγοντα αναγέννησης της πατρίδας μας. Δυστυχώς, πρέπει να παραδεχθούμε ότι η πολιτισμική κρίση που, κατά την άποψη πολλών, έφερε την οικονομική χρεωκοπία οφείλεται στην υιοθέτηση από μερίδα της κοινωνίας (με καθοδήγηση ποικιλώνυμων δυνάμεων)  παρακμιακών ‘αξιών’ και προτύπων , όπως πχ. ο εύκολος πλουτισμός, η αποδοχή της ήσσονος προσπάθειας, η ευμάρεια βασισμένη στα δανεικά, η αποθέωση της αναγνωρισιμότητας στα ΜΜΕ, η ανοχή στον λαϊκισμό και στο ψέμα, ο θαυμασμός και η επιβράβευση του κάθε είδους  ισχυρού, ο εθισμός στις εντάσεις και τις συγκρούσεις για το θεαθήναι, η καταδίκη των συναινέσεων, η απόρριψη του ‘άλλου’, του διαφορετικού κλπ..

Παιδεία, λοιπόν! Ο Μάνος Χατζιδάκης σε ένα ιστορικό κείμενο του λέει “…Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του. Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή Παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η Παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια. Όμως, τέτοια Παιδεία δεν ευνοείται από τις πολιτικές παρατάξεις και από ….κυβερνήσεις, διότι κατασκευάζει ελεύθερους και ανυπότακτους πολίτες, μη χρήσιμους για το ευτελές παιχνίδι των κομμάτων και της πολιτικής. Κι αποτελεί πολιτική «παράδοση» η πεποίθηση πως τα κτήνη, με κατάλληλη τακτική και αντιμετώπιση, καθοδηγούνται, τιθασεύονται.”



Παιδεία, λοιπόν! Παιδεία που οδηγεί στη δημιουργία, (ατομική και συλλογική) σε όλα τα επίπεδα. Τι άλλο από δείγμα υψηλής φιλοπατρίας είναι η δημιουργία (το ‘…όταν αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν’ του Μακρυγιάννη) που εξασφαλίζει συνθήκες υγιούς ευημερίας, βιώσιμης ανάπτυξης και απεξάρτησης από ξένα στηρίγματα και συμφέροντα, δάνεια και πιστωτές. Λέει ο Χαλίλ Γκιμπράν στο βιβλίο του Ο Προφήτης και ο Κήπος του Προφήτη  «‘… να λυπάστε το έθνος που ενδύεται ρούχα που δεν έχει υφάνει μόνο του, που τρώει ψωμί από σιτάρι που δεν θέρισε το ίδιο και πίνει κρασί που δεν έστυψε σε δικά του πατητήρια…» 

Ήρθε, λοιπόν, η ώρα, τώρα ακριβώς τη στιγμή της σκληρής κρίσης  να αποτιμήσουμε με ανοιχτό μυαλό και ψυχή το παρελθόν και να σχεδιάσουμε ένα νέο μέλλον βασισμένο στις δημιουργικές δυνάμεις της πατρίδας, αναλαμβάνοντας τόσο τις ατομικές όσο και τις συλλογικές μας ευθύνες με σκοπό να βελτιώσουμε το πολιτισμικό μας επίπεδο. Αυτή η σοφία της αποτίμησης των λαθών μας (για αυτογνωσία και όχι για αυτομαστίγωμα, ούτε για αθώωση αυτών που ‘εγκλημάτησαν’ σε βάρος της πατρίδας) αλλά και των επιτευγμάτων μας (ναι, υπάρχουν και αυτά) θα μας οδηγήσει στην προοπτική ενός καλύτερου αύριο.

Ο Στέλιος Ράμφος, στη ‘Λογική της παράνοιας’, λέει ‘…Ασ τους άλλους. Εσύ ο ίδιος, πού ευθύνεσαι; Τι προσάπτεις στον εαυτό σου; Από εκεί θα βρεθούν τα υπόλοιπα. Όσο αυτό δεν γίνεται, η κρίση θα παρατείνεται, το σάπισμα θα βαθαίνει και τα φαινόμενα της ανομίας θα γίνονται πιο άγρια. Ψυχή έχουμε. Δεν έχουμε κατανόηση του εαυτού μας. Άλλο να είσαι έξυπνος και άλλο να κατανοείς. Η κατανόηση είναι ένας βαθμός πάνω από την εξυπνάδα και την γνώση…»
Σήμερα, η εικόνα της Ελλάδας που προβάλλεται και μεγενθύνεται (ιδίως από τα ΜΜΕ) στο εσωτερικό και στο εξωτερικό είναι η εικόνα μιας χώρας χωρίς περηφάνια, όπου τίποτα το δημιουργικό δεν συντελείται και το μόνο που συζητείται είναι το πότε θα δοθεί από τους δανειστές η ‘επόμενη δόση’ που θα μας κρατήσει ‘ζωντανούς’.

Και όμως! Υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα, μια Ελλάδα πίσω από τα φώτα κρυμμένη επιμελώς από την δημοσιότητα. Είναι η Ελλάδα της γνώσης, των νέων ανθρώπων και των δασκάλων τους, είναι η Ελλάδα των επιστημόνων, των ερευνητών, η Ελλάδα της ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ. Είναι η Ελλάδα των νέων που τους κληρονομήσαμε, αφού τους ζητήσαμε να κάνουν το καλύτερο, τους κληροδοτούμε το μέλλον της ανεργίας, της αναγκαστικής μετανάστευσης, της γενικευμένης παρακμής, της αδικίας, δηλαδή ένα μέλλον χειρότερο από το δικό μας.

Δεν υποστηρίζω ότι οι νέοι είναι ‘αθώοι’ στο σύνολό τους ή ότι οι δάσκαλοί τους δεν είναι μέρος της παρακμιακής κοινωνίας. Αυτό που υποστηρίζω είναι ότι στους νέους μας σήμερα θα βρούμε τις όποιες ελπίδες μας για δημιουργικές προσπάθειες, που θα στηρίξουν την πατρίδα μας στο μέλλον και στους δασκάλους τους θα βρούμε εμπνευσμένους  εκπαιδευτικούς που αφιερώνουν όλες τους τις δυνάμεις (παρότι συχνά κακοπληρωμένοι και συκοφαντημένοι) για να βοηθήσουν τους μαθητές και τους φοιτητές τους.

Ας μιλήσω για το Πανεπιστήμιο. Γι’ αυτό το Ελληνικό Πανεπιστήμιο που έχει δεχθεί πολύ σκληρή κριτική τα τελευταία χρόνια, πολλές φορές άδικη και με σκοπιμότητες. Ναι, το Πανεπιστήμιο έχει προβλήματα και παθογένειες, ως και αυτό ένα μέρος της κοινωνίας που βρίσκεται σε βαθιά κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική παρακμή.
Όμως, υπάρχουν σήμερα πατριωτικές, δημιουργικές δυνάμεις στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο που συνεισφέρουν με όλες τους τις δυνάμεις ώστε να είναι όρθιο και να προχωρά, πότε αργά πότε γρήγορα, προσπαθώντας να ξεπεράσει χρόνια δομικά του προβλήματα, τις εξαρτήσεις και τις αγκυλώσεις του, προκειμένου να συγχρονίσει το βήμα του με τον βηματισμό άλλων μεγάλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων διεθνώς και το καταφέρνει πολλές φορές.

Είναι γνωστό ότι ακαδημαϊκές μονάδες (τμήματα, ερευνητικές ομάδες) σε αρκετά μεγάλα και ώριμα Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ιδρύματα (δυστυχώς όχι σε όλα)  χαίρουν εκτίμησης διεθνώς για το εκπαιδευτικό και ερευνητικό τους έργο, με βάση διεθνώς αποδεκτά κριτήρια αξιολόγησης του έργου αυτού. Συμπληρωματικά, νέες δομές διοίκησης και οργάνωσης (και με χρήση των νέων τεχνολογιών) συνεισφέρουν για την ουσιαστική βελτίωση της λειτουργίας των Ελληνικών Πανεπιστημίων.
Φυσικά τα περιθώρια βελτίωσης είναι μεγάλα, αλλά στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο υπάρχουν φωτεινές νησίδες δημιουργίας και αριστείας που αντιμάχονται την συντήρηση και αποτυχημένες πρακτικές του παρελθόντος.

Δεδομένου , δε, ότι η φήμη (αλλά και η κοινωνική συνεισφορά) ενός Πανεπιστημίου ή Ερευνητικού Κέντρου οφείλεται, κυρίως, στην ερευνητική του επίδοση, ποιοι είναι οι φορείς στους οποίους βασίζεται η ερευνητική δραστηριότητα στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα και οι οποίοι κρατούν όρθια Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ιδρύματα μέσα σ’ ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον; 

Είναι οι Έλληνες Ερευνητές, Δάσκαλοι και Φοιτητές (μεταπτυχιακοί, αλλά συχνά και προπτυχιακοί), οι οποίοι εκπονούν φιλόδοξες θεωρητικές και εφαρμοσμένες ερευνητικές εργασίες με εξαιρετικά αποτελέσματα (που σπανίως προβάλλονται ευρέως γιατί, στην τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα, δεν ‘πουλάνε’) που αναγνωρίζονται διεθνώς. Είναι οι νέες και νέοι επιστήμονες, ερευνητές  που κρατάνε όρθιο το Ελληνικό Πανεπιστήμιο, που εκπροσωπούν την φωτεινή πλευρά της πατρίδας μας, είναι αυτοί που προσφέρουν στην ελληνική κοινωνία το παράδειγμα της φιλοπάτριδος στάσης τους. Είναι αυτοί που με πενιχρά συνήθως μέσα (η Ελλάδα δαπανά καιρό τώρα μόλις του 0,5% του ΑΕΠ της για την Έρευνα, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται στο 2%) κάνουν θετικά γνωστή την Ελλάδα διεθνώς, μέσα από το δημιουργικό τους έργο και τις επιστημονικές δημοσιεύσεις τους στα καλύτερα διεθνή επιστημονικά  περιοδικά. Είναι αυτοί που τώρα τελευταία μεταναστεύουν αναγκαστικά και δακρύζουν όταν θυμούνται την πατρίδα, παρότι ‘… η Ελλάδα τους πληγώνει…’. Είναι αυτοί οι επιστήμονες, που μαζί με τους άλλους που μένουν εδώ και παλεύουν σκληρά για το μέλλον τους στα Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, αποτελούν την μεγάλη μας ελπίδα για το μέλλον. Περιμένουμε από όλους αυτούς, όπου και να βρίσκονται, με τα πρόσωπα τους φωτεινά και με αίσθημα φιλοπατρίας, να χτίσουν τη νέα Ελλάδα της Δημιουργίας, της Παιδείας και του Πολιτισμού. Ας τους βοηθήσουμε όσο μπορούμε και ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα τους! Ίσως είναι η πιο φωτεινή πλευρά της πατρίδας μας σήμερα!

*Ο Σταύρος Κουμπιάς είναι καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Πατρών και πρώην Πρύτανης.
 aixmi.gr